سروش يکي از صد اثرگذار عالم، مسعود بهنود

معرفی دکتر عبدالکريم سروش فيلسوف و متفکر ناراضی ايرانی به عنوان يکی از صد نفر اثرگذار در جهان سال 2004 توسط مجله معتبر تايم گرچه برای فرهيختگان ايران خبری تازه نبود اما نکته ای در اين انتخاب درج است که جای تامل بيش تر دارد

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

معرفی دکتر عبدالکريم سروش فيلسوف و متفکر ناراضی ايرانی به عنوان يکی از صد نفر اثرگذار در جهان سال 2004 توسط مجله معتبر تايم گرچه برای فرهيختگان ايران خبری تازه نبود و اين امری است که هر کس با ايران در دو دهه اخير آشناست آن را می داند – اگر از جمله کسانی نباشيم که واقعيت ها را برای پذيرش اول از صافی تمايلات خود عبور می دهيم، چنان که معمول است – اما نکته ای در اين انتخاب درج است که جای تامل بيش تر دارد.

واقع آن است که در هياهوی سياست و سياست بازی ، واقعيت هائی از جنبش سال های اخير مردم ايران ناشنيده و ناگفته ماند و زير آوار اخبار و نظرهای سياسی مدفون شد، چنان که امروز بر زبان و قلم بسيار کسان می نشيند که مردم ايران از اصلاحات روگردان شده اند و دلسرد. اين از آن جمله غلط های فاحش است که به دور ماندن از مسائل ايران باعثش می شود. در حالی که عامل اصلی را با اين واقعيت بايد جست و جو کرد که انقلاب ايران تحول بزرگی بود در جامعه استبداد زده ای که حتی جنبش مشروطه و نهضت ملی که در فاصله پنجاه سال با هم در ايران اتفاق افتاد هم نتوانست بنيان آن را دگرگون کند. استبداد در هر دو مورد بازتوليد شد،ی پس از انقلاب هم به نوعی ديگر از دل حوادثی مانند جنگ های داخلی و ترورها و جنگ خارجی اين بازتوليد ادامه يافت. جنبش دوم خرداد نوک کوه يخی بود که بدنه آن در دل جامعه ايران جا داشت و از مجموع تحولات جمعيتی و ميزان شهرنشينی و عوامل متحول شده ديگر از جمله انفجار انفورماتيک در جامعه جهانی رخ داد. جناح راست حاکميت اين همه را نديد و موضوع را خلاصه به چند روزنامه ديد که آن ها را بست و چند فعال سياسی و روزنامه نگار و دانشجو که آن ها را هم گرفت، تا امروز که گرفتار آمده در فشارهای درونی و بيرونی.

اما از جمله کمبودهای تحولات درونی و اصلاح گرايانه مردم ايران يکی هم اين بود که بسته بودن جامعه و قطع ربط های اطلاعات جامعه ايرانی، که حکومت راه آن را با جهان بسته نگاه می داشت، باعث شد هم جهانيان و هم بيشتر ايرانيان به دور از ايران، در شناسائی عمق و مايه تحولی که در ذهن وخواست مردم ايران حاصل شده دچار گمراهی و محاسبات غلط شوند. چنان که از جنبش دوم خرداد رويه ای ديدند و جاني نديدند. چشم ها به کسانی دوخته شد که اين جنبش را به درست و يا غلط در درون بافت های حکومت نمايندگی کردند و به اصلاح طلب مشهور شدند. ناکامی آنان در ايجاد تحول در بنيان های اداره جامعه به حساب شکست جنبش نوشته شد و سرود "قيصر مرد" و " فلانی از چشم ها افتاد" بر سر زبان ها افتاد بی آن که عنايتی شود که اساس ماجرا در تحول جامعه و تغيير صورت مساله جامعه ايرانی از استبداد به مدنيت و مدرنيزم بود و باقی همه بهانه.

حالا اين که جهان تا آن اندازه در احوال جامعه ايرانی دقيق شده باشد که ما را جامعه ايرانی را آن چنان که هست بشناسد، و از جمله تشخيص دهد که نفوذ در ذهن ها از چه مسيری و جگونه رخ داد مژده ای است برای آنان که برای ايران آينده ای بهتر در خانواده جهانی تمنا می کنند و شناخت و عمل به ارزش های مدرن را دستاوري بزرگ و پر ارزش برای انسان ايراني می شناسند. چرا می گویم چنين شناختی پراهميت است.

از اين رو که چنين شناختی فارغ از همه هياهوها ممکن شده است که گاه می سازيم، از راه نديده گرفتن نشانه های غلطی به دست آمده است که خود از خود به جا می گذاريم. همان نشانه ها که يک قرن پس از آشنائی با قانون، حکومتگران ايرانی را هم به خطا برده و هرکدام را به نوعی به متهم کردن مردم ايران به بدعهدی رسانده. حتی گاه تحليلگران و تماشاگران حرکت هايمان را هم به سرگيجه دچار کرده است. گاه بازارگانان عالم نيز که خيال معامله با ما داشته اند و خود را در منافع با ما سهيم ديده اند، به اين سرگيجه مبتلا شده اند. آن علائمی را می گويم که جامعه می فرستد و حکومتگران را به ذوق می آورد که حکومت کردن بر اين قوم آسان است. همان نشانه ها که توده ها می فرستند از سر عادت و تسليم، و اقتدارجويان را به شوق می آورد که می توان تندتر از اين هم راند. همان نمايش ها که بازيگران صحنه سياست و قدرت را به اين توهم دچار می کند که طرح هائی به ميدان بکشند که ابطال آن قرن هاست به اثبات رسيده و مخالف طبع آدمی است.

دست کم در اين يکی دو قرن حساس، همان اندک اهل تفکر و رازگشايان تاريخ ايران، از آن رو که معمولا برخلاف حکومت و قدرت حاکم بودند، همواره از چشم ها نهان ماندند. از همين رو از ميان مردان سياست، قائم مقام در نگارستان نمدمال شد و کسی را خبری باز نيامد و امير کبير به سادگی و دور از چشم ها در فين کاشان رگ گشوده شد و حتی همين اواخر مهندس بازرگان هم به هو و جنجال به کناره رفت- از ميان نخبگان سياست دکتر مصدق استثناست که خود را به جهان تحميل کرد-. اهل انديشه هم در گوشه حجره های خود به ماه ها ماندند و کس از آن ها با خبر نشد که رسم جهان گوئی اين نبود که موج های درونی دريا را ببيند مگر زمانی که دريا کف به دهان می آورد. جهان بازارگان را هم بنا بر اين بود که کار راحت تر پيشه کند و ايران را از چشم کسانی ببيند که قفل چاه نفت در دست داشتند و قدرت را نمايندگی می کردند. اما امروز چنين پيداست که احوال جهان دگر است، گرچه بعضی اين در نيافته اند و هنوز بر همان خيال می بافند.

از معرفی دکتر عبدالکريم سروش که امروز انبوهی از نسل زنده و بيدار گشوده شدن چشم دل و چشم عقل خود را از او دارند، به عنوان اثرگزار ترين ايرانيان، توسط موسسه معتبر خبررسانی، من اين شادباش می شنوم که خبر ما به عالم رسيد. و اين عالم حکيمی را ماند که چون به تشخيص درد رسيد، به درمان می کوشد و چون به درمان کوشيد راهی می يابد. و اين عالم جز ما، مای جهانی شده، مای با جهان آشنا؛ مای با خبر از خود نيست.

[سايت مسعود بهنود]