خبر ابزار عقل است؟ یا عقل ابزار خبر؟! الف. ع. خ

جان نباشد جز خبردرآزمون - هرکه را افزون خبرجانش فزون
جان ما از جان حیوان بیشتر - از چه زان رو که خبردارد خبر

"خبر" چیست؟ اهمیت آن ازچه روست که مولانا داشتن هرچه بیشترآن را مایه فزونی جان می داند، نقش آن درزندگی امروزی بشر تا چه حد است؟
البته "خبر" درنزد مولانا شاید گستره فراوانی ازدانایی ها را دربرداشته باشد، اما توجه نگارنده دراین مطلب، به جزء کوچکی ازآن مفهوم بلند اختصاص دارد، به کالایی که امروزبیش ازهرچیزاقتصادی است وشاید هم سیاسی!
چنین کالایی به جای آنکه به کار جان بیاید به درد تن می خورد، لقمه نانی برای جسم فراهم می آورد نه آنکه کورسویی برای عقل وعلم باشد.
"خبر"ازجمله کالاهایی است که تولید کنندگانش را به وزنه های بزرگی درقدرت، سیاست و اقتصاد جهان، تبدیل نموده است، چرا که علاوه برمصرف گسترده ای که درمیان ملت ها دارد بیشترین مصرف کنندگان را دربین تحلیل گران مسائل سیاسی واجتمایی به خود اختصاص داده است، تحلیل گرانی که افکارعم_e6می را سامان می دهند. دراین میان نقش کارگران خبر(خبرنگاران) که همچون معدنچیان ازمیان هزاران خطر طلای "خبر" را درمیان آتش وخون استخراج می کنند، با باز پروران و تولید کنندگان و صاحبان خبر(خبرگزاری ها) کاملا جداست. سهم خبرنگاران از تولید و توزیع (خرید وفروش) خبر تنها خطر و ن!ا امنی است.
"خبر" مانند سایرکالاها دراشکال مختلف کشاورزی ، صنعتی وفراصنعتی تولید می شود.
*خبری که انگیزه ای طبیعی دربروز آن نقش داشته باشد، مثل زلزله، تصادف یا قتلی که ازعقده های روانی ناشی شده ، به تولیدات کشاورزی شباهت دارد.
*خبری که انگیزه ارادی داشته باشد،و اقدامی غیرطبیعی را بازتاب دهد، مانند اقدام بمب گذاری یا گروگانگیری که برای رسیدن به هدفی طراحی شده باشد،ازنوع تولیدات صنعتی است.
*خبری طبیعی یا غیرطبیعی که با انگیزه ای ارادی درجهت تامین منافع "منبع خبر" دستکاری یا جعل می شود، ازتولیدات فراصنعتی محسوب می شود.
همانطورکه ممکن است هرکالایی جنس مرغوب یا نا مرغوب داشته باشد "خبر" نیز می تواند مرغوب یا نامرغوب باشد. چگونگی کیفیت خبر بستگی به انگیزه منفعت گرایانه شرکت تولید کننده آن دارد، امروزه شرکت های بزرگی(خبرگزاری ها) درجهان مشغول تولید خبرهستند که به نوعی می توان گفت اکسی€eن فکرکردن وتحلیل مسائل را برای افکارعمومی جهان تولید می کنند.
ما "جهان سومی" ها نه تنها درزندگی عادی روزانه خود، برای پروراندن تن خویش کالاهای تولید شده "جهان اولی" ها را مصرف می کنیم، بلکه برای پرورش جانمان، یعنی فکرکردن وتحلیل مسائل پیرامون خود نیزازکالاهای(اخبار) تولید شده جهان اولی ها بهره می بریم.
خبرگزاری های ریزو درشت عالم که به نوعی وابستگی هایی نیزبا جهان اولی ها دارند خوراک اندیشیدن وچگونه اندیشیدن ما را به تناسب منافع خود تولید می کنند،آنها کارخبطی نمی کنند. چراکه برای مدیریت درست جهان آنچنان که بتواند منافع بیشتری ازآنان را تامین کند، جمع آوری، تولید 'e6توزیع "خبر" ابتدایی ترین راه مدیریت است.
همانطورکه دربالا گفته شد،خبرمورد نظرما دستکم به سه شکل می تواند وجود داشته باشد.
1- خبرطبیعی موثق ، خبری که ناشی ازیک اتفاق طبیعی باشد. مثل سیل، زلزله یا طوفان یا حتی تروری که از عقده های روانی یک فرد، گروه یا دولتی برای انتقام جویی ناشی شده باشد. اینگونه اخبارشبیه محصولات کشاورزی هستند. مانند آنکه بذری کاشته می شود، اتفاق یا اقدامی ازپس آن سبزمی 'd4ود.
2- خبرغیرطبیعی موثق، خبری که ناشی ازاقدام برنامه ریزی شده و ارادی یک فرد، گروه یا دولتی است که برای دسترسی هرچه بهتر به اهدافی مشخص، طراحی شده باشد. اینگونه اخباربیشترشبیه محصولات صنعتی هستند.

3- خبرطبیعی و غیرطبیعی دستکاری شده یا غیرموثق که ازمحصولات دوران فراصنعتی محسوب می شوند وبرسه قسم هستند.
الف- خبری که با دستکاری یک اتفاق یا یک اقدام موثق تولید می شود و ارائه شکل جدیدی ازآن "خبر" که بتواند هدف بیشتری ازتولید کننده را تامین کند.
ب- خبرطبیعی یا غیرطبیعی متروکی که برای هدفی خاص، آگراندیسمان وبزرگ می شود
ج- خبری که ازاساس دروغ باشد، و برای تاثیرگذاری براخباردستکاری شده دیگر تولید شده باشد.
درروزگاران گذشته بیشترین "خبر"ها ازنوع اول(خبرطبیعی وغیرارادی) بودند، اما با گسترش صنعت و پیچیده شدن روابط انسانها "خبر"های نوع دوم(غیرطبیعی و ارادی) گسترش یافتند.اما امروز بیشترین خبرها به نوع سوم(خبرهای دستکاری شده وجعلی) اختصاص دارند.
ما ایرانیان اکنون برای شناخت جامعه و جهان پیرامون خود درشرایط قرن هفدهم اروپا قرارداریم، زمانی که جهان بینی های دستکاری شده فراوان ، قدرت تشخیص وشناخت عالم هستی را با مشکل مواجه ساخته بود، اندیشمندانی همچون گالیله، دکارت وبیکن با رویکردی شکاکانه درپی تولید منابع مشر!وعیت ساز جدیدی برآمدند تا برای نگاه خود به عالم هستی منابع متقنی پدید آورند، آنها ازاین طریق توانستند، جهان بینی مسلط دوره ای بلند درتاریخ بشررا متحول سازند.
ما ایرانیان نیزبرای اینکه بتوانیم مسائل داخلی میهن خود را به درستی تحلیل کنیم و برمبنای تحلیلی دقیق درروند تحولات آن تاثیرگذارباشیم، قبل ازهرچیز می بایست دراین فضای مبهم "خبری" منابع خبری موثقی برای خود دست وپا کنیم، نقش تاثیرگذارما درجهان نیزبه داشتن منبعی _e3وثق برای تولید وجمع آوری خبربستگی دارد. درغیراینصورت به هیچ وجه نمی توانیم مسائل را به درستی ببینیم وبه تناسب منافع ومصالح خود، تحلیل کنیم، دراین صورت به جای آنکه خبرابزارعقل ما قراربگیرد این عقل ماست که به عنوان ابزارخبرعمل خواهد کرد، چنین عقلی نیزهمواره درمیان خب_d1های دستکاری شده فراوانی گیج خواهد خورد وبرای تحلیل درست اوضاع راه به جایی نخواهد برد.
بسیاری ازتحلیل گران ایرانی تحلیل های خود را برمبنای خبرهایی بنا می کنند، که اصل آن خبرها می تواند بسیارمحل تردید باشد، اما تحلیل گران ما به هرچه می اندیشند، الا به تشکیک اصل آن خبر! واین امروز بزرگترین درد ما جهان سومی هاست. ما تنها می توانیم با نوعی شکاکیت ازخبرهای ت'e6لید شده درجهان برای تحلیل های خود استفاده کنیم، همواره باید آنها را فرض مسئله خود بدانیم نه آنکه اصل موضوع تلقی کنیم .
حساسیت حکومت اسلامی ایران برای عدم شکل گیری روزنامه و یا هرتشکل خبری مستقل دیگر را می توان به اهمیت "خبر" نسبت داد، و درراستای مطالب فوق ارزیابی نمود.

الف. ع. خ