کتاب "مارکس و سايه هايش" نوشته مصطفى رحيمى با مقدمه اى از احسان نراقى منتشر شد، ايرنا

تهران ، خبرگزارى جمهورى اسلامى ۱۶ / ۱۰ / ۸۳
داخلى.فرهنگى.کتاب.
کتاب "مارکس و سايه هايش " نوشته "مصطفى رحيمى" توسط انتشارات هرمس و با
همکارى مرکز بين المللى گفت و گوى تمدن ها منتشر شد.
به گزارش روز چهارشنبه خبرنگار گروه فرهنگى ايرنا، درمقدمه اين کتاب به
قلم "احسان نراقى" مىخوانيم : تندخويى و سماجت در نظريات مارکس در مقابل
ساير خصوصيات او مثل آزادانديشى و انسان دوستى ناچيز بوده است ولى عمل
انقلابى به اين خصوصيات تند، شاخصيت بيشترى مىدهد کما اينکه از کمون پاريس
تا ديگر انقلابهاى سوسياليستى طى قرن بيستم از روسيه و چين گرفته تا کامبوج
و اتيوپى هيچ يک نتوانسته اند از تندروى در خشونت مصون بمانند.
وى دراين مقدمه با عنوان "آغاز و فرجام اولين دولت مقتدر سوسياليست جهان
مبتنى برافکار کارل مارکس " مىنويسد : در بررسى بستر انقلاب در روسيه مشخص
مىشود که سه انقلاب اين کشور نتيجه جنگ بوده است .
انقلاب اول در سال۱۹۰۵ پديد آمد که شکست روسيه در جنگ با ژاپن بود يعنى
شکست سبب بروزنارضايتىها واعتصابات شد که صورت انقلاب به خود گرفته ونتيجه
آن برقرارى دوما و اعطاى حقوق مدنى به مردم شد.
انقلاب دوم در شور جنگ جهانى۱۹۱۴۱۹۱۸ در فوريه ۱۹۱۷ رخ داد که نتيجه
صدمات فراوانى بود که به ملت روس وارد شده بود، به اضافه نارسايىهايى که
سيستم استبدادى روسيه تزارى در قبال تحولات اقتصادى و اجتماعى ظاهر ساخته
بود.
توسعه سرمايه دارى به خصوص پيشرفت صنايع نظامى باعث رشد طبقات متوسط شده
بود که اين طبقات خواهان دارا بودن نقشى در زندگى سياسى و اجتماعى روسيه
بودند.
پزشکان ، حقوقدانان و ديگر مشاغل آزاد اتحاديه اى براى تامين آزادىها به
وجود آورده بودند و تزار هم وعده اعطاى آزادىها را داده بود ولى طبقات
ممتاز و نظاميان تحمل قبول اين آزادىها را نداشتند درنتيجه در اجتماع
آرامى که از طبقات متوسط در مقابل کاخ زمستانى سن پترزبورگ تشکيل شده
بود، نظاميان را به خاک و خون کشيدند و هزاران کشته به جاى گذاشتند.
بالاخره "تزار نيکلا"وادار به عقب نشينى مىشود واز سلطنت کناره گيرى مىکند
،يک دولت موقت به وجود مىآيد و امتيازاتى به کارگران مىدهد، اما در عين
حال با وجود امتيازات به طبقات پايين چون دولت روسيه به خاطرفشار متفقينش
در جنگ انگليس و فرانسه اقدامى براى متارکه جنگ نمىکند و دست به اصلاحات
کشاورزى و تامين تقاضاهاى روستاييان نمىزند.
لنين و حزب بلشويک از اين موضوع استفاده مىکنند وجريانى به وجود مىآورند
که کار آنان را در راه رسيدن به قدرت آسان مىکند.
از اينجا انقلاب سوم ، معروف به انقلاب اکتبر۱۹۱۷ که البته اصالت انقلاب
فوريه را نداشت ، آغاز مىشود.
در پايان جنگ هاى داخلى در سال۱۹۲۱ شوروى در وضع بسيار وخيمى به سر
مىبرد، از نظرسياسى اين جنگ ها جنبه استبدادى رژيم وانزواى دولت انقلابى را
تشديد مىکند واز نظر اقتصادى فقر عموميت پيدا مىکند، به خصوص که روسيه از
نظر کادرهاى متخصص که اکثرا مهاجرت کرده بودند دربدترين وضع به سر مىبرد.
لنين براى مبارزه با فقرى که دامنگير ملت روس شده برنامه جديدى را از
نظراقتصادى به نام نپ (سياست جديد اقتصادى) اعلام مىکند و به سرمايه داران
جز و کشاورزان آزادىهايى مىدهد.
وى در همان زمان رسما اعتراف مىکند که در آغازانقلاب، ملى کردن همه امور
اقتصادى اشتباهى عظيم بوده است و سعى مىکند به نوعى در بعضى از قسمت ها
سرمايه دارى را باز گرداند، تجارت خارجى را تا حد ممکن آزاد کند و صنايع
کوچک را تا بيست و يک کارگر احيا مىکند.
در بخش اول اين کتاب با عنوان "مارکس " موضوع هايى چون "چهره سرمايه دارى"،
"وضعيت کارخانه ها"،"قرن نوزدهم ، قرن رمانتيسم "،"سرچشمه تضاد ديالکتيکى
هگل"،"رمانتيسم ، پدرهگل"،"محيط فلسفى مارکس "،"چگونه مارکس انقلابى مىشود"،
"ديالکتيک "،"ديالکتيک و انقلاب"،"انتقاد از ديالتيک مارکس " و "پوتوپياى
مارکس " ارايه شده است .
در بخش اول ازفصل دوم اين کتاب با عنوان "سوسيال دموکراسى"مطالب "ادوارد
برنشتاين "،"سرمايه دارى وسوسياليسم درنظريه برنشتاين "،"برنشتاين مارکسيست "
،"برنشتاين و تجديدنظر طلبى"،"نظريه اقتصادى تجديدنظر طلبى برنشتاين "،
"چگونه مىتوان تجديدنظرطلب شد"،"دولت وجامعه بورژوايى درنظريه برنشتاين "،
"دولت در نظام انديشگى برنشتاين "،"برنشتاين و مقدمات نظرى سوسياليسم "،
"مفهوم تکامل"،"اخلاق "و"مسايل سياسى" درج شده است .
"کائوتسکى"،"دفاع از مارکسيسم و تغيير چهره آن "،"دموکراسى و انقلاب"،
"جدال قلمى با بلشويک ها"، "درک کائوتسکى از تاريخ "،"فرآيند انقلابى از نظر
کائوتسکى"،"حزب وتوده ها"،"متحدان سوسيال دموکراسى"،"مخالفت با برنشتاين "،
"انقلاب اجتماعى"،"تولد قلمرو ميانه "،"دفاع از پارلمانتيسم ، مخالفت با
کمونيسم "،"بررسى نظرات کائوتسکى"،"سه مورد اختلاف " و "رهاوردى شگفت " ديگر
عنوان هاى بخش دوم از فصل دوم کتاب مذکور را تشکيل مىدهد.
در بخش سوم ازاين فصل نيز عنوان هاى "روزا لوگزامبورگ "،"ويژگى ها"،"روزا
لوگزامبورگ و دموکراسى"،"زندگى پررنج "،"نظر کلى" و در بخش چهارم آن "ژان
ژورس "،"خلاصه چند سخنرانى از ژورس "،"درباره بيانيه حزب کمونيست "و"داورى ها
درباره ژورس " درج شده است .

در فصل سوم اين کتاب با عنوان "لنين و لنينيسم " مطالبى چون "لنين و
دموکراسى"،"آغاز ديکتاتورى"،"حزب"،"دموکراسى حزبى"،"پيش بينىها وهشدارها"،
"ديکتاتوررى اوج مىگيرد"،"دولت "،"تقدم اقتصاد"،"لنين و سرمايه دارى"،
"توفيق لنين "،"ويژگىهاى انقلاب اکتبر"،"دلايل پذيرش از سوى مردم "و" لنين به
روايت هلن کارر دانکوس " آورده شده است .
درنتيجه گيرى اين کتاب آمده است : تجربه دردناک شوروى نشان داد که هرگز
نمىتوان همه اموريک جامعه را به دست يک گروه خاص و بدتر از آن به دست يک
فرد سپرد زيرا همين تجربه ثابت کرد که تمرکز امور درحزبموجب رشد ديکتاتورى
و محو آزادىهاى بشرى مىشود که از آن بالاتر در زندگى بشر ارزشى وجود
ندارد.
مارکس در قرن بيستم حضور قاطعى در اکثر جنبش هاى سياسى و اجتماعى داشت
ولى اکنون به نظر مىرسد که در قرن بيست و يکم اين حالت ديگر ادامه نخواهد
داشت زيرا جوامع امروزى مقتضيات ديگرى دارند سواى آنچه در قرن ۱۹ و۲۰
ديده شد، تحولات وضع ديگرى به خود مىگيرد.
شعور و همبستگى طبقاتى، که موتور اصلى تحولات را از نظر مارکس تشکيل مى
داد درمقابل فردگرايى و رابطه فرد و دولت شدت کمترى به خود خواهد گرفت در
همين حال بخش خدمات نسبت به صنعت و کشاورزى از نظر کمى فزونى خواهد يافت
و انواع گروه ها که مىتوان آن ها را زير عنوان طبقات متوسط قرار داد اهميت
زيادى به خود خواهد گرفت .
کتاب مارکس و سايه هايش در شمارگان سه هزار جلد و باقيمت ۳۲ هزار ريال
به بازار عرضه شده است .