ملاحظاتی چند پیرامون شعار همه پرسی سراسری، س. سامی

در ایران امروز روند گذار از جامعه ای سنتی بمدرنیته راه درازی را پیموده است و از اینرو ادره ی کارآمد چنین جامعه ای شکل حکوت ویژه ی خود را میطلبد که آن، بنا بتجربه ی ملل پیشرفته، نظامی است که مشارکت ومسًولیت پذیریِِ گسترده ی شهروندان را در تعیین حکومت خود تضمین میکـند. حکومت کنونی در ایران چنین مشارکتی را تاًمین نمیکند بلکه تکیه بر بخش محدودِ عقب مانده و واپسگرایِ ِجامعه دارد. این حکومت از بیم از دست رفتن قدرت باقشار ترقیخواه جامعه پشت کرده است و ازاین رهگذر فرصت گرانبهای توسعه و جبران عقب ماندگی ایران در مقایسه با جوامع پیشرفته را ضایع میکند. بدیهی است که جایگزین کردن حکومت کنونی ایران با یک حکومت دمکراتیک بعهده ی همه ی دمکرات های ایران است. این مهم از عهده ی این ویا آن گروه محدود که تنها خود را دمکرات های اصیل بدانند بر نخواهد آمد بلکه نیا زبفراهم آوردن یک جبهه ی گسترده از تشکّلهای دمکراتیک دارد که، با حفظ استقلال سازمانی وبرنامه های سیاسی خود، نیرو ها را در جهت یک هدف تاکتیکی مشترک متمرکز کنند. بنابر این، هدف از تشکیل یک چنین جبه ی واحدی ادغام تشکّل های مختلف در یک تشکّل واحد یا دسترسی بیک برنا مه ی حد اقل ویا چیزی در این ردیف نیست. منظو ر دستیابی بتوافقی ضمنی در جهت یک هدف تاکتیکی مشترک و هماهنگ کردن تلاش های مستقل هر تشکّلِ مستقل در جهت رسیدن بآن هدف است. بدیهی است که موفقیّت یک چنین راهکاری بستگی بانتخاب هدف دارد واز اینرو بررسی مشخصات هدف مطلوب از اهمیّت ویژه ای برخوردار است. بنظر نگارنده هدف تاکتیکی مشترک باید برخوردار از چنین ویژه گیهایی باشد: روشن، محدو د بزمان و تک مرحله ای. برای اجتناب از کلی گویی بد نیست که از سر نمونه دو هدف مختلف موردمقایسه قرار گیرند: هدف اوّل رسیدن ببرگزاری یک همه پرسی سراسری برای تعیین نظام جدید که اینروزها موضوع بحث همگانی است. این هدف، باوجود سادگی در طرح خواسته ی موردنظر، روشن نیست زیرا معلوم نمیکند که مسًولیّت اجرای چنین همه پرسی بعهده کدام مرجع است. محدود بزمان نیست زیرا نمیگوید که انجام این همه پرسی موکول بچه زمانی است؛ پُر واضح است شعاری که تحقق آن بزمانی بسیار دراز نیاز داشته باشد چندان بسیج کننده نیست و بالاخره تک مرحله ای نیست زیرا بروشنی برای رسیدن بمرحله ی همه پرسی باید از مراحل بینابینی دیگری عبور کرد که بدان اشاره ای نمیشود. اکنون، از سر مقایسه، بهدف دیگری اشاره کنیم که از مشخصات مطلوب بر خوردار است و از سوی دیگر، بدلیل نزدیکی بزمان انتخابات در ایران، مو ضوع روز نیز هست. فرض کنیم که هدف مشترک برگزاری یک تعرض سیاسیِ بیست و چهار ساعته ( اعتصاب، راهپیمایی...) زیر شعار« تاًمین کامل آزادی انتخابات باشد.» این بدان معنی است که از نخستین روز توافق ضمنی بر سر این هدف مشترک تشکّل های دمکراتیک باید هر یک بطور مستقل کار روشنگری را در میان طیف طرفداران خود آغاز کنند. درواقع موفقیّت در کار روشنگری، که میتواند ماه ها بطول انجامد، پیش شرط غیرقابل اجتناب دسترسی بهدف مورد نظر است و پیشرفت آن را میتوان از راه نظر سنجی های مردمی، که انجام آن بعهده ی تیم های آموزش دیده برای اینکار خواهد بود، اندازه گیری کرد. لازم بیادآوری نیست که فراخوان تفهیم نشده بشرکت در هرگونه عملی مردم را، بهر درجه نا خوشنود از سر نوشت خویش، بخودی خود بمیدان نمیکشد. کار روشنگری پیگر لازم است تا هر کس، پیش از گام نهادن در هر گونه راه پُر پیآمدی، پاسخ پرسش های خود را از پیش یافته باشد :
کدام شرایطی چنین تعرضی را در دستور روز قرار داده است؟
چه منافع شخصی واجتماعی از آن انتظار میتوان داشت؟
چه هزینه ای این عمل در بر خواهد داشت؟

روز موعود و مناسب، که لزومآ تابع رویدادهای سیاسی است و بر سر آن نیز باید توافق ضمنی همه تشکّل ها حاصل شود، روزعمل است ونه تردید و دودلی زیرا که پرسش ها از پیش پاسخ خود را دریافت کرده اند.
در مرحله ی تدارکاتی، تلاشگران دمکرات باید در تماسی رو در رو وبا بردباری تمام بمخاطبین خود تفهیم کنند که دستیابی بهرگونه مطالبات مالی، معیشتی واجتماعی تنها در چهار چوب نظامی دمکراتیک میسّر است که درآن هر شهروندی بتواند بطور آزاد نمایندگان خود را هر چن وقت یکبار انتخاب نماید و یا از نمایندگی عزل کند؛ که خارج از این نظام امیدی بدان که فریادی بگوشی شنوابرسد وجود ندارد؛ که تنها یک چنین نظامی میتواند توسعه ی اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی کشور را تاًمین کند؛ که سربلندی هر ملّتی از نظر ملل پیشرفته ی دنیا در توانایی این ملّت در تعیین حکومتگران خود است؛ که آغاز یک چنین حرکتی پشتیبانی افکار عمومی آزادیخواهان دنیا را بدنبال خواهد داشت. که در مقایسه با دستآوردها هزینه ای که باید برای آن پرداخت بسیار نا چیز است؛ که مشارکت ملیونی متعرضین توانایی انتقامجویی حکومتگران را بحدّ ناچیزی تقلیل میدهد؛ که موفقیّت یک چنین حرکتی شمشیر داموککلس را بر فرق حکومتگران آویزان نگهمیدارد و فکر هر گونه ماجراجویی را از از سر آنها بیرون میکند و چه بسا که، با در یافت آمادگی ملیون ها شهروند برای دستیابی بحقوق خود، پیش از آغاز هرگونه حرکتی بخواسته های آن ها تسلیم شوند، و البته که این اهرم توانا یِ بحرکت در آمده در مراحل بعدی توسعه ی دمکراسی خواهی نیز مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

س. سامی