نتايج نظرسنجى از ۱۸۴۵۲ نفر در سراسر كشور نشان مى دهد: اصلاح طلبان جلوتر از اصول گرايان، محمد قوچاني، شرق

اگر يك ماه پيش با اوج گيرى فعاليت هاى انتخاباتى محافظه كاران به نظر مى رسيد انتخاب رئيس جمهور آينده به يك نظرخواهى درون گروهى شوراى هماهنگى نيروهاى انقلاب اسلامى تبديل شده است اكنون در دى ماه ۱۳۸۳ ماجرا كاملاً برعكس شده و موج گزينه هاى اصلاح طلبانه فزونى گرفته است تا بدانجا كه حسن غفورى فرد از اعضاى مركزيت ائتلاف اصولگرايان ديروز گفت رقابت اصلى در انتخابات آينده ميان هاشمى رفسنجانى و مهدى كروبى خواهد بود. آخرين خبرها حاكى است كه مهدى كروبى تا پايان همين هفته در نشستى با روزنامه نگاران رسماً وارد انتخابات خواهد شد و به گمانه زنى ها درباره نامزدى خود پايان خواهد داد. هاشمى رفسنجانى نيز در آخرين اظهارنظر درباره انتخابات گفته است ان شاءالله وارد انتخابات خواهد شد. بدين ترتيب به نظر مى رسد برخلاف برخى تحليل هاى راستگرايانه كه معتقد بودند سال ۱۳۸۴ به نبرد نام هاى تازه راست تبديل خواهد شد ريش سفيدان همچنان جلوتر از جوان ترها هستند. تحليلگران سياسى معتقدند در صورت ورود هاشمى به انتخابات على اكبر ولايتى و على لاريجانى از نامزدى منصرف خواهند شد اما جبهه راست بدون شكل گيرى اجماع، نامزدهاى منفردى مانند احمد توكلى را وارد انتخابات خواهد كرد تا خط مشى دنبال شده در نطق الياس نادران را عليه دولت هاى ۱۵ سال گذشته و حتى عصر ميرحسين موسوى پيگيرى كند. خطى كه به احتمال بسيار زياد مورد تاييد سران راست نخواهد بود. جبهه چپ نيز در مورد دو گزينه مهدى كروبى و مصطفى معين قرار مى گيرد. حزب مشاركت اميدوار است كه به دليل سابقه وزارت معين او از سوى شوراى نگهبان وارد انتخابات شود تا ضلع چهارم رقابت ها شكل گيرد.

در اين صورت بخش معتدل جامعه روحانيت مبارز از هاشمى رفسنجانى، مجمع روحانيون مبارز از مهدى كروبى، جمعيت ايثارگران و ائتلاف آبادگران از احمد توكلى و جبهه مشاركت و مجاهدين انقلاب از مصطفى معين حمايت مى كنند و انتخابات به صورت نسبى واجد هر دو عنصر مشاركت و رقابت خواهد شد. يك نظرسنجى كه در كل استان هاى كشور از ۱۸۴۵۲ نفر راى دهنده فرضى صورت گرفته است نشان مى دهد ۵۲ درصد مردم در انتخابات شركت مى كنند، ۲۸ درصد شركت نخواهند كرد و ۲۵ درصد گفته اند هنوز تصميم نگرفته ايم. همين نظرسنجى مشخص مى كند تركيب اكثريت راى مردم با اختلافى جزيى همچنان به اصلاح طلبان تعلق خواهد گرفت به اين ترتيب كه ۳۸ درصد مردم اصلاح طلبان و ۳۶ درصد محافظه كاران را برمى گزينند، در عين حال ۲۶ درصد به گزينه هاى خارج از اين دو جناح سياسى تعلق خاطر دارند كه طبيعتاً راى آنان در تعيين سرنوشت آتى اصلاحات مهم خواهد بود. مربع انتخاباتى: «هاشمى _ كروبى _ معين - توكلى» ممكن است انتخابات آينده را با اين سطح مشاركت و احتمال پراكندگى هر يك از دو قطب راست و چپ به مرحله دوم هدايت كند كه در اين صورت براى اولين بار در ۲۵ سال گذشته رئيس جمهور ايران در مرحله دوم گزينش خواهد شد. همچنين ممكن است با احتمال رد صلاحيت معين به جاى مربع انتخاباتى مثلثى با سه ضلع «هاشمى _ كروبى - توكلى» شكل گيرد كه به احتمال بسيار زياد مرحله دوم چنين انتخاباتى ميان «هاشمى - كروبى» شكل خواهد گرفت و اين همان دوگانه اصلى رقابت سال ۱۳۸۴ است كه در هر صورت سرنوشت انتخابات را از كنترل اصول گرايان خارج مى كند. طبيعى است كه در اين صورت بخشى از محافظه كاران كه بيشتر به لايه هاى عقلانى و معتدل اين جناح تعلق دارند به هاشمى رفسنجانى راى خواهند داد و بخشى از اصلاح طلبان نيز كه عمدتاً به لايه هاى ميانه رو جناح خود علاقه دارند مهدى كروبى را انتخاب خواهند كرد. رقابت هاشمى- كروبى رقابتى كامل و مهم خواهد بود. رقابتى كه يادآور مناسبات دو جناح كلاسيك ايران است. گرچه برخى اصلاح طلبان (به خصوص حزب كارگزاران سازندگى) نيز در كنار نيروهاى معتدل محافظه كاران به هاشمى راى خواهند داد. از سوى ديگر محافظه كاران هم نسبت به مهدى كروبى موضعى تخريبى نخواهند داشت. ضمن آن به نظر مى رسد آرايش نيرو هاى اجتماعى پيرامون اين دو نامزد شكل جدى ترى به خود خواهد گرفت. در حالى كه به نظر مى رسد برخى تكنوكرات ها به هاشمى رفسنجانى راى دهند گروهى از روشنفكران هم به مهدى كروبى راى خواهند داد.

بهروز افخمى هفته گذشته براى ساختن فيلم انتخاباتى كروبى اعلام آمادگى كرد. اما آنچه در ميان اين دو تعيين كننده خواهد بود بخش خاكسترى مديران و نمايندگانى خواهد بود كه تجربه همكارى با هر دو را دارند. اسحاق جهانگيرى نماد اين گروه از مديران است كه در واقع مى تواند اعتماد هر دو نامزد را جلب كند. در انتخابات آينده همچنين نقش شهرستان ها بسيار سرنوشت ساز خواهد شد. در عين حال انتخاب شخص نامزد هاى اصلى براى انتخاب همكاران رده اول خويش در دولت آينده مى تواند نمادى از آرايش نيرو هاى سياسى در سال ۱۳۸۴ را نشان دهد. از افرادى مانند على اكبر ولايتى، محمد على نجفى و اسحاق جهانگيرى به عنوان نامزد هاى معاون اولى در دولت آينده نام برده مى شود اما مهدى كروبى طبيعتاً از معاون اول خود خواهد خواست رسماً اصلاح طلب باشد. كروبى همچنين با در نظر گرفتن وزراى دولت خاتمى در سمت و سوى دولت تغييراتى متناسب با جبهه اصلاحات به وجود مى آورد اما هاشمى همچنان دولت هاى قبلى سال ۱۳۷۶ افرادى از بخش ميانه رو جبهه راست را نيز وارد كابينه خود خواهد كرد كه على اكبر ولايتى، حسن روحانى و نيز على لاريجانى از جمله اين افراد خواهند بود. هاشمى رفسنجانى اميدوار است كه همچنان در ميانه دو جناح اصلاح طلب و محافظه كار به فعاليت سياسى خود ادامه دهد كارى كه با درنظر گرفتن جهت گيرى هاى مجلس هفتم بسيار سخت خواهد بود و به احتمال بسيار زياد وزراى منسوب به حزب كارگزاران از اين مجلس راى اعتماد نخواهند گرفت. اما كروبى ترديدى نخواهد كرد كه خود را اصلاح طلب بخواند و شعار تداوم اصلاحات را سر دهد. وى نيز با واكنش شديد مجلس هفتم مواجه خواهد شد و مى كوشد با كمك چهره هايى مانند على اكبر محتشمى و مجيد انصارى بتواند جناح راست را به پذيرش يك دولت چپ گراى ديگر فرا بخواند. محتشمى به احتمال بسيار زياد مقام وزارت كشور را در كابينه كروبى برعهده خواهد گرفت همچنان كه ممكن است حسن روحانى به چنين مقامى در دولت هاشمى برسد. در عين حال جهت گيرى كلان هر دو دولت به سوى روايتى ديگر از اصلاحات سيدمحمد خاتمى خواهد بود. هاشمى رفسنجانى مى كوشد بار ديگر اولويت توسعه اقتصادى بر توسعه سياسى را يادآورى كند و مهدى كروبى تلاش مى كند بر تلازم توسعه سياسى با ارزش هاى انقلاب اسلامى تاكيد كند. هاشمى دولت خاتمى را ادامه دولت خود مى داند و كروبى دولت خويش را ادامه دولت خاتمى معرفى خواهد كرد. دو نامزد در عين حال رقابتى شكننده را انجام خواهند داد. رسانه هاى نزديك به هر يك سعى در پيروز شدن نامزد خويش خواهند داشت اما هرگونه برخورد سنگين ميان دو نامزد مى تواند به پيروزى نامزد سوم منتهى شود. نامزدى كه قطعاً اصلاح طلب نخواهد بود.