محافظه كاران در تعليق، محمد قوچانى، شرق

* شايعه نامزدى هاشمى رفسنجانى مانع از جمع بندى شوراى هماهنگى نيروهاى انقلاب شده است
---------------

شايعه حضور اكبر هاشمى رفسنجانى در انتخابات رياست جمهورى آينده سرانجام على لاريجانى يكى از دو نامزد اصلى محافظه كاران را نيز به واكنشى صريح وا داشت و وى در گفت وگو با ايسنا (خبرگزارى دانشجويان ايران) اعلام كرد: «در صورت حضور آقاى هاشمى رفسنجانى از ايشان حمايت مى كنم.» پيش از اين على اكبر ولايتى ديگر نامزد مطرح محافظه كاران هم اظهارنظرى مشابه كرده بود و به همين دليل به شدت از سوى جناح راديكال شوراى هماهنگى نيروهاى انقلاب اسلامى مورد انتقاد قرار گرفته بود. روزنامه كيهان دوم دى ماه گذشته در سرمقاله خود نوشت: «بازى رندانه با افكار عمومى براى جا انداختن گزينه هاى نامحبوب و تجربه هاى شكست خورده در ۱۵-۱۰ سال گذشته به نفع هيچ كس نيست. مطرح كردن نام هايى كه تنها خاصيت شان از ميدان به در كردن عناصر خجالتى و اهل رودربايستى با بزرگان است فقط از رونق و نشاط انتخابات خواهد كاست.» دو روز پيش تنها مخاطب اين سرمقاله على اكبر ولايتى بود كه رسماً اعلام كرده بود در صورت حضور هاشمى رفسنجانى به نفع وى كنار خواهد رفت اما اكنون به نظر مى رسد على لاريجانى نيز به جمع تعرض شوندگان كيهان به عنوان ارگان جناح راديكال شوراى هماهنگى نيروهاى انقلاب اسلامى پيوسته است. اين در حالى است كه منابع آگاه از رابطه اى متقابل ميان هاشمى رفسنجانى و على اكبر ولايتى خبر مى دهند به اين معنا كه رئيس جمهور سابق گفته است از ميان نامزدهاى محافظه كاران او بيش از همه بر صلاحيت ولايتى تاكيد دارد. بديهى است چنين اظهارنظرى از هاشمى رفسنجانى سبب شود ولايتى نيز با احتياط بيشترى درباره نسبت خود و هاشمى رفسنجانى سخن بگويد و با وجود نظر سياستمداران جناح خود در شوراى هماهنگى نيروهاى انقلاب اسلامى، راى هاشمى رفسنجانى را هم وزن تصميم يك جناح سياسى قرار دهد. در عين حال منابع آگاه گفته اند هاشمى رفسنجانى بيرون از دايره انتخاب جناح راست و فراتر از على اكبر ولايتى، آلترناتيو اصلى خود را شيخ حسن روحانى مى داند اما چون وى نامزد هيچ يك از دو جناح راست و چپ نخواهد بود فعلاً از طرح روحانى خوددارى مى كند. پيوستن على لاريجانى به اردوگاه ميانه روهاى جناح راست در عين حال نشان از نكته اى مهمتر دارد و آن جدى تر شدن نامزدى هاشمى رفسنجانى در روزهاى اخير است. از هفته گذشته و همزمان با نهايى شدن فرآيند تصميم گيرى درباره نامزد رياست جمهورى در جبهه راست، شايعه نامزدى هاشمى نيز اوج گرفت و از كندى و رخوت پاييز ۸۳ بيرون آمد. درست در شرايطى كه كنگره هزار نفره محافظه كاران آماده معرفى نامزد نهايى خود بود اعلام شد كه تعيين نامزد تا يك ماه (پايان دى ۸۳) به تعويق مى افتد. در عين حال گرايش هاى مخالف حضور هاشمى در اين كنگره قوى تر شد. از يك سو على اكبر ناطق نورى رئيس شوراى هماهنگى نيروهاى انقلاب اسلامى اعلام كرد براساس مصوبه اين شورا هيچ گروهى حق طرح نامزدى هاشمى رفسنجانى را ندارد و از سوى ديگر محمدرضا باهنر عضو ارشد كميته انتخاب نامزد محافظه كاران از قول هاشمى گفت كه وى وارد انتخابات نمى شود. دفتر هاشمى بلافاصله اين نقل قول را تكذيب كرد اما در عين حال از اعلام نامزدى هاشمى رفسنجانى هم خوددارى كرد و ترجيح داد محافظه كاران را همچنان در تعليق نگه دارد. تعليقى كه هر چه ادامه يابد انسجام شوراى هماهنگى نيروهاى انقلاب اسلامى را نيز با تهديد مواجه خواهد ساخت. در واقع پايه هاى اين انسجام از هم اكنون سست شده است. در حالى كه ناطق نورى و عسگراولادى مردان شماره ۱ و ۲ شورا بارها بر ضرورت معرفى نامزد واحد از سوى جبهه راست تاكيد كرده اند هفته نامه يالثارات ارگان گروه انصار حزب الله در دوم دى ماه نوشت: «كار تشكيلاتى و حزبى و تلاش براى انتخاب بهترين گزينه براى كانديداتورى رياست جمهورى اگرچه مى تواند مفيد و كارساز باشد اما يقيناً مى توان گفت كه مردم در خصوص انتخاب كانديدا به كسى يا گروهى وكالت بلاعزل نداده اند. بحمدالله مردم ايران به درجه اى از بلوغ سياسى و بيدارى رسيده اند كه مى توانند مديران خدمتگزار را از آثار مديريتى او بشناسند و كمر همت براى حمايت از او ببندند. بنابراين احزاب و گروه هاى منتسب به اصولگرايان و نمايندگان اين احزاب نبايد نگران تكثر كانديداها باشند.» انصار حزب الله بخش مهمى از جناح راديكال شوراى هماهنگى نيروهاى انقلاب اسلامى را تشكيل مى دهند كه به صورت جدى از نامزدى محمود احمدى نژاد شهردار تهران در انتخابات آينده حمايت مى كنند و در هفته هاى گذشته نسبت به فرآيند حذف وى از نامزدى رياست جمهورى هشدار داده بودند. ارگان انصار حزب الله چندى قبل از پاره اى نظرسنجى ها كه مقبوليت اجتماعى احمدى نژاد را اندك نشان مى داد و توسط برخى خبرگزارى هاى نزديك به محافظه كاران منتشر شده بود انتقاد كرد و آنها را نظرسازى خواند. عدم حضور احمدى نژاد در اجلاس انتخاباتى هفته گذشته هم بدون ارتباط با اين اعتراض ها نيست. هفته نامه شما ارگان حزب موتلفه اسلامى (كه عملاً رهبرى جناح ميانه روى راست را برعهده دارد) در سوم دى ماه درباره برخورد احمدى نژاد با اجلاس هزار نفره نوشت: «عدم حضور و نامه اى كه از وى قرائت شده نيز مى توانست به شيوه اى بهتر عملى گردد.» سردبير همين نشريه هفته قبل از اعضاى شوراى شهر انتقاد كرده بود و از آنها خواسته بود از تجربه شوراى شهر سابق شهر تهران كه به جاى فعاليت هاى شهرى به كاركردهاى سياسى روى آورده بودند درس بگيرد. در ادامه همين تحولات اگر هاشمى رفسنجانى نامزد رياست جمهورى شود يا دوره اعلام نامزدى وى طولانى تر شود شكاف ميان دو جناح ميانه رو و تندروى راست گشوده تر خواهد شد. در يك سوى اين شكاف ولايتى و لاريجانى ايستاده اند كه هر دو اعلام كرده اند با حضور هاشمى از نامزدى انصراف مى دهند و در ديگر سو احمدى نژاد و توكلى قرار دارند كه رسماً ميل به رقابت با هاشمى رفسنجانى دارند. بدين ترتيب هم اكنون علاوه بر رقابت دوستانه و زيرپوستى ولايتى _ لاريجانى آن دو در محورى ديگر با هم متحد شده اند و آن تعيين تكليف هاشمى رفسنجانى است. شايد به همين دليل است كه منابع آگاه گفته اند احمد توكلى؛ حتى در صورت نامزدى على اكبر ولايتى احتمال دارد با او رقابت كند و جناح راست به جاى يك نامزد، داراى دو نامزد شود. اما آنچه مسلم است اين كه هاشمى رفسنجانى در صورت نامزدى يك رقيب راستگراى جدى دارد: احمد توكلى؛ مردى با ۴ ميليون راى در اولين رقابت با هاشمى كه در رقابت با خاتمى هم تكرار شد و اكنون گويى دوباره وقت رقابت است. با ابراز تمايل لاريجانى به نامزدى هاشمى رفسنجانى عملاً تلاش هاى او براى جلب نظر جمعيت ايثارگران در حمايت از لاريجانى به جاى ولايتى تغيير مسير خواهد داد و به نفع توكلى يا احمدى نژاد اصلاح خواهد شد. ايثارگران و همفكران آنان در ائتلاف آبادگران اصرار دارند كه حتماً نامزدى مستقل و جداگانه از هاشمى رفسنجانى داشته باشند ولو آنكه تن به شكست دهند. لاريجانى و ولايتى حاضر به چنين ريسكى نيستند اما توكلى در شكست خوردن و بلند شدن كارآزموده است و احمدى نژاد نيز در چنين مصافى نه تنها چيزى را از دست نمى دهد بلكه با برابر قرار دادن خويش با هاشمى رفسنجانى و طرح شدن در سطح ملى چيزهاى بسيارى را به دست مى آورد. ماه هاى سرنوشت ساز آينده گذشته از تكليف رياست دولت، موقعيت جبهه راست را نيز تعيين خواهد كرد. اين جبهه از سال ۱۳۸۱ در قالب ائتلافى از ارزش گرايان و اصول گرايان توانسته است شوراهاى شهر و كرسى هاى پارلمان را از آن خود كند، اين دو پيروزى به جز عوامل سلبى (كه مانع از حضور موثر اصلاح طلبان رقيب در انتخابات شد) بر عاملى اثباتى بنا شده بود: «حمايت رجال قديمى محافظه كار از حضور جوانان پرشور بنيادگرا.» فرمول پيروزى اما مربوط به عصر هزيمت راستگرايان بود و اكنون كه دوره شكوه آنان دوباره فرا رسيده است، احساس مى كنند هيچ نيازى به يكديگر ندارند. بدين ترتيب حاميان احمد توكلى و محمود احمدى نژاد به سختى بيرون آمدن على اكبر ولايتى و على لاريجانى را از كنوانسيون حزبى محافظه كاران مى پذيرند و ورود احتمالى هاشمى رفسنجانى نيز اختلافات را به اوج مى رساند. به همين دليل است كه حسين صفارهرندى جانشين مديرمسئول روزنامه كيهان درباره هاشمى رفسنجانى و حاميان او در جبهه راست مى نويسد: «كسانى كه به نيابت از جمع بزرگى از ملت تصميم مى گيرند ... بايد بدانند كه صاحب حق وكالت در توكيل نيستند و ملت اين حق را به آنها نداده كه همه اعتماد و اميد مردم را بسته بندى شده تحويل حرفه اى هايى دهند كه مهمترين دليل به صحنه آمدن شان حفظ وضع موجود و جلوگيرى از تحول و جابه جايى در مناسبات منحط پيشين است.» «مناسبات منحط پيشين» از سوى جناح راديكال جبهه راست همان موقعيتى است كه هاشمى رفسنجانى در فاصله ساليان ۷۶-۱۳۶۸ ايجاد كرد؛ در اين دوره گرچه محافظه كاران در آغاز از هاشمى رفسنجانى حمايت مى كردند اما به زودى دريافتند كه نمى توانند به اين حمايت ادامه دهند. هاشمى رفسنجانى البته در ديدگاه هاى سياسى سعى نداشت از محافظه كاران فاصله بگيرد و حتى مهمترين وزارتخانه هاى فرهنگى را نيز به آنان واگذار كرد. اما ديدگاه هاى اقتصادى وى شكافى عميق را در جبهه راست ايجاد كرد كه افزون بر وزراى غايب دولت اول هاشمى (محمد خاتمى، عبدالله نورى و مصطفى معين) وزيرى ديگر از نزديكان هاشمى را نيز از دولت حذف كرد (محسن نوربخش). اين شكاف به تدريج به شكل گيرى حزب كارگزاران سازندگى منتهى شد و نزاعى سخت ميان محافظه كاران و كارگزاران در گرفت. اگر هم اكنون شكاف موتلفه -ايثارگران يا سنت گرايان _ بنيادگرايان جبهه راست را در معرض خطر قرار داده است يك دهه قبل شكاف موتلفه _ كارگزاران يا سنت گرايان _ عمل گرايان جبهه راست را تهديد مى كرد و از پيروزى كامل آنان در مجلس پنجم جلوگيرى كرد و شكست نهايى ايشان را در سال ۱۳۷۶ رقم زد.

اكنون نيز چنين خطرى بر سر محافظه كارانى كه مانند سال ۷۶ پيروزى خود را قطعى مى بينند سايه افكنده است و جالب اينجاست كه همانند يك دهه قبل موضوع هاشمى رفسنجانى جبهه راست را دچار بحران كرده است. در حالى كه حزب موتلفه و ميانه رو هاى راست نه مى توانند و نه مى خواهند در برابر هاشمى رفسنجانى قرار گيرند، جمعيت ايثار گران و راديكال هاى راست براى اثبات هويت خود ناگزير از رويارويى با او هستند. مى توان تصور كرد كه در دولت آينده هاشمى رفسنجانى مقام وزارت خارجه دوباره به ولايتى تعلق گيرد يا حتى او به معاونت اولى رئيس جمهور برسد همچنان كه گمان مى رود وزارت ارشاد اسلامى در اختيار چهره اى چون على لاريجانى قرار گيرد اما قطعاً احمد توكلى نه تنها در دولت جايى ندارد بلكه در مجلس نطق هاى پرشورى عليه بازگشت سرمايه دارى در دولت هاشمى رفسنجانى ايراد خواهد كرد. رئيس جمهور سابق اين قدرت را خواهد داشت كه همزمان وزارت كار را به خانه كارگر و وزارت بازرگانى را به حزب موتلفه دهد اما از دادن حتى يك كرسى به بنياد گرايان خوددارى كند و اين مرگ جريان تازه متولد شده بنياد گرايى در ايران است. شايد به همين دليل است كه يكى از محافظه كاران جاافتاده نيز با اين جوانان هم راى شده و گفته بايد به هر نحو ممكن از حضور هاشمى رفسنجانى در انتخابات رياست جمهورى خوددارى كنيم. تنها چهار سال رياست جمهورى مجدد او كافى است تا يك دوم خرداد ديگر شكل گيرد. همان روزى كه يك شامگاه قبل از آن هاشمى رفسنجانى در نماز جمعه تهران درباره تقلب در انتخابات هشدار داد و به سعيد حجاريان حكم داد تا از هرگونه تقلب در انتخابات جلوگيرى كند. حضور هاشمى رفسنجانى براى محافظه كاران بازگشت به گذشته است. يك عقب نشينى اجبارى است درست در لحظه اى كه اميد به فتحى همه جانبه وجود دارد. آنان در ۲۵ سال گذشته هرگز رئيس دولت نبوده اند. گويى اين بار نيز با وجود همه شرايط قرعه فال به نام محافظه كاران نخواهد خورد حتى اگر رئيس جمهور آينده از اصلاح طلبان نباشد.
•••
تداوم تعليقى كه هاشمى رفسنجانى در تصميم گيرى محافظه كاران دميده است ممكن است به فروپاشى جبهه آنان منتهى شود. اگر اين تعليق به حضور هاشمى منتهى شود فروپاشى حتمى است اما چنانچه تنها يك كماى طولانى باشد به طرح اختلافات بسنده خواهد شد. با وجود اين اصلاح طلبان فرصتى طلايى يافته اند كه در اوج نااميدى با طرح موضوع هاشمى رفسنجانى به جمع بندى تازه اى برسند.در حالى كه به نظر مى رسد گروه هاى عمده اصلاح طلب (جبهه مشاركت، مجمع روحانيون مبارز و مجاهدين انقلاب) نامزد هاى اختصاصى خود را مطرح مى كنند اما نسبت مهدى كروبى و مصطفى معين با احتمال نامزد ى هاشمى رفسنجانى چه خواهد بود؟ فردا اين گزارش را پى مى گيريم.