زنان ایرانی در مهاجرت، گزارش پال تاک اتحاد جمهوریخواهان ایران با الهه شکرائی، رضوانه صمدی و مهرداد درویش پور

روز شنبه بیستم اسفندماه 1384 برابر با یازدهم ماه مارس 2006 شنبه بحث های پال تاک اتحاد جمهوریخواهان ایران طبق معمول برگزار شد. به مناسبت هشتم ماه مارس روز جهانی زن موضوع این جلسه «زان ایرانی درمهاجرت» انتخاب شده و این موضوع جالب که جای بحث و بررسی بسیار دارد با شرکت خانمها الهه شکرائی و رضوانه صمدی و آقای مهرداد درویش پور و با شرکت گروهی از علاقمندان به این جلسات پالتاکی و این موضوع ویژه برگزار شد.
آقای نادر زرکاری در ابتدا خاطرنشان کرد که هرکدام از میهمانان برنامه میتوانند ده تا پانزده دقیقه درمورد موضوع مورد بحث نظریات خود را بیان کنند و در مرحله دوم دنباله سخنان خود را بگیرند.

خانم الهه شکرائی عضو «انجمن زنان ایرانی مونترال» و از چهره های فعال سیاسی-اجتماعی زنان کبک به عنوان اولین سخنران، گفتار خود را آغاز کرد.

خانم الهه شکرائی که سالهای زیادی را در مهاجرت گذرانده به مسئله سابقه مهاجرت زنان و تغییر روند آن سخن گفت. خانم شکرایی در سخنرانی خود اظهار داشت که او درسال 1967 به کانادا آمده است و به نوعی به زور و اجباراو وهمسرش را مهاجر کردند. خانم شکرایی خاطرنشان کرد که در آن زمان کمتر کسی بعنوان مهاجر به کانادا می آمده و اغلب افراد برای تحصیل آمده بودند. او گفت که بعد از اتمام تحصیل به ایران برگشته است. او ادامه داد که درسال 1989 دوباره به کانادا برگشت و این بار دید که فضا چقدر باز است و میتواند به فعالیت بپردازد.
پس از طی شدن مرحله اول، زندگی جدید در صلح و آرامش موقعیتی بوجو آورد که گروه های مختلف زنان بر حسب نگرش خود از آنها بهره وری های گوناگون کردند و عمدتاً این باور را مطرح کرد که مهاجرت به زنان ایرانی این شانس و موقعیت را داده است که رشد کنند و بویژه در زمینه فعالیتهای اجتماعی و فعالیت بنفع بهبود کیفی موقعیت خود به موفقیتهای جالب توجهی برسند.
سخنران بعدی خانم رضوانه توضیح داد که در ابتدای ورود شرایط زندگی راحت نبود، تمام مدت منتظر پاسخ تقاضای اقامت خود بوده است و مشکلاتی مانند ندانستن زبان، مسکن، کار برای او آزار دهنده بودند. بعد به برخورد جامعه میزبان با مهاجران پرداخت و تشریح کرد که در آلمان، افرادی همچون او که به قول آلمانیها «کله سیاه» بودند از سوی جامعه بزرگتر طرد میشدند. اوخاطر نشان کرد که تبعیض نژادی در کلیت خود آزاردهنده بود. او گفت که ناهماهنگی و اختلافات فرهنگی با جامعه بزرگتر سبب مشکلات بسیار شد و پس از آنکه کودکان به مدرسه رفتند، این بار مشکل اختلاف و جدایی والدین و بچه ها که حالا جذب محیط میشدند باعث بیماریهای روانی مختلف در مهاجرین نسل اول شد. او افزود که خود او بعنوان یک مددکار اجتماعی با این مسائل هر روزه روبرو بوده است.
خانم صمدی سپس به فاز دوم مهاجرت پرداخت و به توضیح نتایج مثبت آن اشاره کرد. اوگفت: "پس از اینکه کمی جا افتادیم زندگی جدید در صلح وآرامش آغاز شد و برای ما زنان بویژه شانس برابر درمقابل مردان امتیاز بزرگی بود. گروه زایادی از زنان ایرانی به دانشگاه رفتند و موقعیتهای بهتری برای خود بوجود آوردند و در کنار این امکان ما همچنین این فرصت را پیدا کردیم که بخاطر امکان ابراز آزاد عقیده، آزادی مذهب و آزادی مطبوعات درباره مشکلات خود فریاد بزنیم، کاری که در ایران نمیتوانستیم بکنیم."
سخنران سوم این جلسه مهرداد درویش پور استاد دانشگاه استکهلم در رشته جامعه شناسی بود که در سوئد اقامت دارد و تحقیقات جامعه شناسی فراوانی انجام داده و بویژه درمورد «زنان ایرانی درمهاجرت» پژوهشهای علمی ارزشمندی انجام داده است. آقای درویش پور با دیدگاهی کارشناسانه سخنرانی خود را آغاز کرد: "من برای موضوع مورد بحث که فرصت زیاد ی طلب میکند با مطرح کردن سه برنهاد و توضیح آنها سعی در پرداختن به «زنان درمهاجرت» خواهم کرد."
آقای درویش پور درقالب این سر برنهاد بطور موجز، مختصرومفید عمدتاً به تحول و ارتقاء زنان ایرانی در مهاجرت پرداخت. او ازجمله اشاره کرد که زنان ایرانی در مهاجرت بر اساس یافته های تحقیقاتی ایشان دستاوردهایی به مراتب چشم گیرتر از مردان داشته اند. او همینطور در عین حال به نتایج مشابه تحقیقات انجام شده توسط زنده یاد حامد شهیدیان اشاره کرد. [حامد شهیدیان پژوهشگری است که در زمینه حقوق زنان در آمریکای شمالی کارهای تحقیقاتی ارزشمندی انجام داده است و شوربختانه چندی پیش بر اثر ابتلا به سرطان در مونترآل درگذشت - ویراستار]
درویش پور توضیح داد که زنان چگونه موازنه قدرت و عدم برابری با مردان را که یکی از مشخصه های جوامع پدرسالار- مردسالار- مثل ایران است به دلیل وجود دموکراسی در غرب و ارزشهای حقوقی و احترام به حقوق زنان درهم شکسته اند.
وی در ادامه گفت که مهاجرت به زنان ایرانی این اجازه و فرصت را داد که زنان ایران وارد فاز دوم مدرنیته بشوند و از شخصیت مستقل برخوردار شوند.
نکته دیگری که بوسیله سخنران مطرح شد آن بود که درمقابل تبعیض نژادی زنان و مردان هر دو تقریباً به یک میزان صدمه دیده اند با این تفاوت در میدان کارزار تبعیض نژادی زنان به خاطر جنسیتشان از حمایت بهتر جامعه بزرگتر برخوردار بوده و هستند. وی درمورد تحرکات و جابجایی طبقاتی از مهاجران توضیحات جالب و درخور تأملی داد به این قرار که مردان که در کشورهای خود معمولاً از مشاغل خوبی برخوردار بوده اند در مهاجرت از این امتیاز بی بهره شدند درحالیکه زنان درمهاجرت با توجه به اینکه در ایران اصولاً آنها جائی در اجتماع و درنتیجه در بازار کار نداشته اند و ندارند در مهاجرت بهتر در بازار کار پذیرفته شدند. آقای درویش پور در این باره این یافته آماری را مطرح کرد که در بهترین وضعیت اقتصادی در اواخر زمان شاه، زنان تنها 14درصد نیروی کار را تشکیل میداده اند. وی براساس توضیحات خود به این نتیجه رسید که این پدیده سبب افزایش قدرت اقتصادی زنان شد و استقلال اقتصادی زنان باعث آن شد که زنان بتوانند مردان را در خانواه به چالش بگیرند. سخنران این موضوع را یکی از دلایل افزایش طلاق در خانواده ها دانست. این جامعه شناس با توجه به تحقیقات آماری خود در سوئد با اشاره به اینکه در مهاجرت زنان امکان تحصیل پیدا کردند که بتوانند سر پای خود بایستند، به طور مقایسه ای در ابتدای مهاجرت شمار زنان تحصیل کرده به مردان یک به پنج بوده است درحالیکه اکنون این نسبت به 4 به 5 تغییر کرده است.
موضوع مهم دیگری که آقای درویش پور به آن اشاره کرد افزایش خودآگاهی جنسبتی زنان بود که به عقیده وی این موضوع سبب مشروعیت زدایی از جامعه و فرهنگ پدرسالار ایرانی در مهاجرت شده است. وی همچنین خاطرنشان شد که به علت رفاه اقتصادی زنان، آنها دیدگاه مثبت تری به پدیده مهاجرت پیدا کرده اند. وی توضیح داد که زنان برحسب تحرکات طبقاتی باتوجه به اینکه درکدام لایه اجتماعی قرار گرفته اند، در این نگرش فاکتور قابل توجه ای است.
وی سپس به تحقیقی اشاره کرد که در کانادا، سوئیس و فرانسه انجام شده و حاکی از آنست که میزان مدارای جوامع میزبان با زنان بیشتر از مردان است. سخنران توضیح داد که افراد جوامع میزبان به زنان به صورت «طفلک» و کسی که مورد ستم است نگاه میکنند و فیلمهایی مانند «بدون دخترم هرگز» هم به این برخورد دامن زده است.
آقای درویش پور گفت که بطور کلی مهاجرت به مردان ایرانی شوک بیشتری وارد آورده تا به زنان.
در حوزه فعالیتهای سیاسی این سخنران توضیح داد که زنان همانند گذشته و در ایران در فعالیتهای سیاسی که عمدتاً روش آنرا مردان تعیین می کرده اند، کمتر می پردازند و زنان ایرانی اصولاً کهنگی ها و زیست در گذشته را پشت سر نهاده اند. وی سپس از این موضوع سخن گفت که بسیاری بر این باورند که بطور کلی «مردان درگذشته، زنان درحال و کودکان در آینده» زندگی میکنند.
در دور دوم سخنرانی ها خانم الهه شکرایی دنباله سخنان خود را گرفت و در گفتار کوتاه خود گفت درگیر شدن زنان در سیاست یک مسئله کلی و قابل بحث و بررسی است و خاطرنشان کرد که اگر ما از یک نگاه فمینیستی به سیاست نگاه کنیم زندگی بهتر و تقسیم کار عادلانه تری درجهان خواهیم داشت. وی به میثاق جهانی زنان درمورد حقوق بشر اشاره کرد و اضافه کرد که ما به مردانی نیاز داریم که با دیدگاه فمینیستی به جهان بنگرند. خانم شکرائی درمورد میزان فعالیتهای سیاسی زنان اظهار داشت که ما زنان مسئولیتهای بیشتری از مردان داریم ازجمله تربیت نسل بعدی و انجام وظایف سنتی و درنتیجه این مشغولیات برای ما وقتی زیادی برای شرکت سیاسی باقی نمیگذارد.

خانم رضوانه صمدی در دور دوم سخنان خود در ادامه اظهار نظر آقای درویش پور درمورد کاهش فعالیتهای سیاسی زنان گفت که کار سیاسی ما زنان در گذشته در راستای قدرت دادن به مردان بوده و حکم «آب در هاون کوبیدن» داشته است و وقتی ما در اینجا با مسائل سیاسی آشنا شدیم از دنباله روی چشم بسته از مردان دست کشیدیم و تلاش کرده ایم موقعیت خود را متعالی کنیم. سخنران سپس زنان را به سه دسته تقسیم کرد. گروه اول زنانی هستند که به همان شیوه سابق سیاست را دنبال میکنند و این کار به آنها هویت میدهد. گروه دوم راههای جدید را برگزیدند و گروه سوم زنان گروهی هستند که همه چیز را انکار کرده و از فعالیتهای سیاسی بطور کلی کنار کشیدند.
خانم رضوانه صمدی در اینجا به گروه زنانی که دارند بازنشسته میشوند اشاره کرد و خواستار آن شد که جامعه به این زنان که به خاطر فرزندانشان مهاجرت کرده اند و اکنون تنها مانده اند رسیدگی بیشتری بکند.
درمرحله دوم آقای مهرداد درویش پور به ادامه توضیحات خود درمورد قدرت گیری زنان در مهاجرت پرداخت و گفت که فمینیسم هنوز به عنوان یک حرکت، نگرش و نهضت زنانه باقی مانده است درحالیکه اگر مردان به آن بپیوندند بنفع همه خواهد بود. وی سپس به این موضوع پرداخت که نسل جدیدی از زنان و دختران جوان پای به میدان گذاشته اند و باید به این جایگزینی بوسیله منابع مختلف ازجمله دولت مدد رساند و در ادامه سخنان خود درباره فعالیت سیاسی زنان توضیح داد که گرفتاریها و مشغله زنان اجازه نمیدهد که آنها فعالیتهای سیاسی بیشتری داشته باشند و علاوه بر این باتوجه به پیشینه فرهنگی ما که فرهنگ مردسالار است فضا، فضای مناسبی برای فعالیتهای سیاسی بیشتر برای زنان نیست.
در پایان چند تن از ده ها شرکت کننده این نشست اینترنتی نظریات و پرسش های خود را مطرح کردند.