چهارشنبه 28 دی 1384

عزت‌‏الله سحابي: گفتمان ديني ناگزير است كه فرهنگ‌‏ غربي را در داخل فرهنگ خود هضم كنند، ايلنا

- نوانديشان ديني رويه مرحوم نائيني را تعقيب كنند

تهران- خبرگزاري كار ايران

عزت‌‏الله سحابي، گفت: توسعه به نوانديشان ديني اين است كه رويه مرحوم نائيني را تعقيب كنند.

به گزارش خبرنگار "ايلنا"، عزت‌‏الله سحابي طي سخناني در همايش نقد و بازانديشي گفتمان ديني ضمن بيان مطلب فوق، افزود: ما در نوانديشي گفتمان ديني تجربياتي داريم كه يكي از آن‌‏ها تجربه مرحوم ناعيني است.مرحوم ناعيني در مقابل فرهنگ غرب از خود مقاومت نشان نداد و با نقد و بررسي فرهنگ غربي و فلسفه وارداتي غرب و تحليل آن توسط حوزه‌‏هاي ديني، فرهنگ مدرن غرب را در آموزه‌‏هاي اسلامي هضم كرد.
وي همچنين اضافه كرد: توسعه من به نوانديشان ديني اين است كه رويه ناعيني را تعقيب كنيد و نه مجاهدين كه جريان ناعيني شكوفا شد و تمام جريان‌‏هاي نوانديشه ديني در سراسر جهان را راهبري كرد.
اين فعال ملي مذهبي همچنين، افزود: در جامعه امروز ما، آنچه بسيار مورد چالش قرار گرفته است، حكومت اسلامي است، چرا كه حاكميت مدعي اسلاميت است و در اين روزگار بيش از هر دوره ديگري نقد نسبت به اين موضوع انجام شده است.
سحابي با اشاره به دوره مرحوم بازرگان، اظهار داشت: در آن دوره دين اسلام را به اين متهم مي‌‏كردند كه با جهان امروز، علم، انديشه، دموكراسي و مضامين نوين سازگاري ندارد و يك عده از ليبرال‌‏هاي غربي نيز همين اعتقاد را داشتند و در آن دوره گفتمان ديني دفاع از آموزه‌‏هاي اسلام بود و تلاش بر اين بود كه تأكيد كنند دين مغايرتي با عقل، علم و دانش نوين بشري ندارد.
وي در ادامه افزود: در دوره شريعتي اين حالت دفاعي كه در دوره مرحوم بازرگان رواج داشت به حالت تهاجمي تبديل شد و نقد از جانب روشنفكران ديني به مكاتب غربي جهت گرفت.
اين فعال ملي‌‏مذهبي در ادامه افزود: مجاهدين قصد داشتند دين را با ماركسيسم انطباق دهند، همه چيز را از جمله دين، تاريخ، مكاتب اقتصادي و فلسفي را با ماركسيسم بررسي، نقد و تحليل مي‌‏كردند و در حقيقت قصد داشتند ماركسيسم را بدون آن‌‏كه هيچ تغييري و هيچ گونه بومي‌‏سازي در آن انجام دهند، وارد كنند و در كنار اسلاميت قرار گيرند كه اين روش ارتباطي است و در واقع دو چيزي را كه با هم هيچ گونه انطباقي ندارند، كنار هم قرار مي‌‏دهند.
وي در خصوص گفتمان ديني با طرح اين سوال كه اساساً گفتمان ديني چيست؟، گفت: كليه فعاليت‌‏هايي كه در معرفي، توصيف، رفع ابهام و توضيح موضوعات مطرح شده در خصوص يك ايدئولوژيك انجام مي‌‏شود را، گفتمان مي‌‏دانيم.
سحابي همچنين در رابطه با تاريخ گفتمان ديني، افزود: بعد از حيات پيامبر و با توجه به اين‌‏كه مملكت اسلامي توسعه پيدا كرده بود، احتياج بود كه نسبت به اسلام توجيه عقلاني بيشتري انجام شود و متفكران آن روز درصدد برآمدند كه با اثبات برتري اسلام نسبت به ساير اديان مردم را به سمت اسلام گرايش دهند، از اين جهت علم كلام پيدا شد تا اين توجيه را انجام دهند و علم كلام با توسعه خود دو گروه فكري معتزله و اشاعره را به وجود آورد.
وي در ادامه با اشاره به اين‌‏كه بعد از 200 سال ايران استقلال پيدا كرد، گفت: پس از اشغال ايران به دست عراق ملي‌‏مذهبي‌‏هايي در ايران گسترش پيدا كردند كه با اسلام مخالفتي نداشتند اما با مكاتب غربي مشكل داشتند. آنها معتقد بودند كه بايد اسلاميت ما در كنار هويت ايراني ما و فرهنگ ما گسترش پيدا كند، از اين جا بود كه انديشمندان ايراني به طرح مباحث فلسفي در اين خصوص دست زدند كه فلسفه در ايران اوج گرفت و در هيچ كشور اسلامي نمي‌‏توانيد چنين حجمي از توليد فلسفه را پيدا كنيد، در قرن 3 و 4 فلسفه اوج گرفت و ابن سينا و هم‌‏دوره‌‌‏اي‏هايش به وجود آمدند.
سحابي اضافه كرد: در دوره صفويه ملاصدرا پا به عرصه فلسفه گذاشت و در حقيقت انقلابي به پا كرد. او نسبت به فلسفه‌‏اي كه معتقد است اصالت با محتواست، نقد دارد و مي‌‏گويد اصالت از وجود است و اسفار اربعه يك نوع گفتمان ديني است كه باعث شد در قرن اخير فلسفه هاي ديگري در زمينه فلسفه ملاصدرا توسعه پيدا كند و در حقيقت گفتمان ديني اصالتا در دو قرن اخير آغاز مي‌‏شود، چرا كه ايران باب مراوداتش با غرب باز مي‌‏شود و لذا معارف غربي فلسفه به ايران نفوذ مي‌‏كند.
وي افزود: اولين كساني كه به نسبت به واردات اين فلسفه دست زدند، آخوندزاده و ملكم خان بودند كه مي‌‏خواستند فلسفه غرب را در ايران شايعه كنند و در حقيقت فلسفه غربي را كنار اسلام اضافه كنند كه به معناي وارد كردن معارف مسيحي به جامعه و فرهنگ ايران است.
سحابي در خصوص ساير نوانديشان ديني اضافه كرد: مرحوم سيد جمال‌‏الدين اسدآبادي در هند، ايران، مصر،تركيه و اروپا حركتي را شروع كرد كه جزو گفتمان ديني است. او دو رويكرد به جوامع ديني داشت؛ اول اين‌‏كه بايد انديشه‌‏ها، عقايد و افكار مسلمين با نيازهاي روز جهان انطباق پيدا كند و در حقيق يك نوسازي در انديشه‌‏هاي كهنه شده مسلمانان ايجاد شود و ديگري آن‌‏كه او مستقيما با مكاتب غربي به مجادله مي‌‏پرادخت كه نه تنها فيلسوفان بلكه سياسيون نيز مورد بحث و مجادله او بودند.

تبليغات خبرنامه گويا

advertisement@gooya.com 

وي در ادامه اظهار داشت: سيد جمال‌‏الدين اسدآبادي در حقيقت موجب بيداري مردم جوامع اسلامي شد، جرياني كه نوگرايي ديني مي‌‏خواهد و مي‌‏خواهند كه معارف غربي را وارد كنند اما نه به صورت بسته‌‏بندي شده، اينها قصد دارند معارف غربي را بازبيني، بررسي و نقد كنند، تا بومي شود.
سحابي تصريح كرد: حركت سيد جمال در ابتدا حركت جهان اسلام نام داشت و جنبش مشروطه در ايران را برخلاف فعاليت اوليه ملكم خان و آخوندزاده اصحاب سيدجمال شروع كردند و در اين شرايطي است كه مرحوم شيخ فضل‌‏الله نوري تمام دستاوردهاي غرب و مردم‌‏سالاري و تكثرزدايي و غيره مورد تعرض قرار مي‌‏دهند و مخالف مشروطه مي‌‏شوند اما در مقابل او ملاكاظم خراساني از مجتهدان برجسته آن‌‏روز و مرحوم محمدحسين ناييني دستاوردهايي را براي جهان اسلام به ارمغان مي‌‏آورد. ما در بررسي نوع برخورد ناييني با فرهنگ غرب و اسلامي درمي‌‏يابيم كه برخورد ناييني عمقي و اصولي است. شعارهاي مردم‌‏سالاري و ساير مباني غرب را از آموزه‌‏هاي اسلامي بيرون كشيد و براي آن‌‏ها توجيه و نقد اسلامي آورد.
سحابي درخصوص مباحث مرحوم ناييني تصريح كرد: ناييني حرفش اين بود كه تبلور اجتماعي و سياسي شرك، استبداد است و بايد با استبداد مبارزه كرد و هر گونه فعاليت سياسي در اين رابطه در راستاي رضاي خداست. ناييني نكته ديگري را مطرح كردكه در آن مسئله تقوا بررسي مي‌‏شود. در نگاه مرحوم ناييني از مظاهر اجتماعي تقوا امر‌‏به‌‏معروف و نهي‌‏ازمنكر است و در حقيقت رفتارهاي اجتماعي يك فرد از طريق جامعه مورد بررسي نقد اعتراض و اصلاح قرار مي‌‏گيرد.
وي تجربه ناييني را تجربه موفق دانست و گفت: دنيا در حال گسترش است و اسلام بايد بعدها همپا باشد وگرنه عقب مي‌‏ماند و گفتمان ديني ناگزير است كه فرهنگ‌‏هاي غربي را در داخل فرهنگ خود هضم كنند و توضيحات اسلامي را از قرآن و منابع اسلامي براي آن بياورد و ما در اين باره نگراني نداريم، چرا كه خدا در قرآن مي‌‏فرمايد ما بهترين گفتار را نازل كرديم و در قرآن تصريح شده كه قرآن مرتبا نو به نو مي‌‏شود و اگر صد مرتبه آن‌‏را بخوانيم، احساس تازگي مي‌‏كنيم.

Copyright: gooya.com 2016