در حاشیه افزایش تضادهای هاشمی رفسنجانی و احمدی نژاد، مهدي صديقي، آفتاب

چندی است بحث مفاسد اقتصادی و مبارزه با آن مورد توجه دولتمردان قرار گرفته است. اگر چه پیش از این دستگاه قضایی با علنی کردن برخی پرونده ها نظیر پرونده شهرام جزایری و نام بردن از متهمان این پرونده و ارتباط سران آن با برخی سیاسیون از جمله اصلاح طلبانی که در مجلس ششم حضور داشتند، با اعلام غیرقانونی اسامی متهمان به فساد اقتصادی پیش از نهایی شدن حکم دادگاه،‌ همراهی می کرد، اما اینک خوشبختانه با تجدیدنظر در رفتار گذشته خویش در برابر تقاضاهای دولت جدید و سایر هوادرانش به منظور اعلام اسامی متهمان به فساد اقتصادی مقاومت می کند.
-------------------------------------------


تا جایی که هاشمی شاهرودی در جلسه مدیران دستگاه قضایی قاطعانه اعلام کرد که قوه قضائیه از اعلام اسامی مفسدان اقتصادی پیش از قطعی شدن حکم معذور است ولی دولت می تواند خود اقدام به انتشار اسامی آنها کند.
هاشمی شاهرودی به خوبی آگاه است که اگر دستگاه قضایی طبق قانون نمی تواند اسامی متهمان فساد اقتصادی را اعلام کند به طریق اولی مدیران دستگاه اجرایی مجوز این اقدام را ندارند و در صورت اعلام اسامی، افراد حقیقی و حقوقی حق شکایت دارند، در کنار اصراری که دولتمردان جدید برای اعلام اسامی متهمان فساد اقتصادی از سوی دستگاه قضایی دارند، هاشمی شاهرودی در سخنان خود از فراری دادن سرمایه های ایرانیان به خارج از کشور می گوید و آن را فساد اکبر می نامد.، هاشمی شاهرودی با اشاره به فرار سرمایه های میلیاردی از ایران، پیگیری اعلام اسامی مفسدان اقتصادی را در برابر نوع عملکردی که باعث فرار میلیاردی سرمایه ها از کشور می‌شود، فساد اصغر دانسته و مسئولین را به جلوگیری از فساد اکبر توصیه می کند.
و اما محمود احمدی نژاد که ریاست دولت نهم جمهوری اسلامی را برعهده دارد بارها خود پیگیر اعلام اسامی مفسدان اقتصادی شده است. او دوبار به طور صریح و واضح این خواسته خود را مطرح کرد، یک بار پس از بازگشت از سفر نیویورک و در حالی که جو تبلیغاتی سنگینی علیه ایران بر سر مواضع رئیس جمهور جدید در پرونده هسته ای و صلح خاورمیانه ایجاد شده بود و بار دوم پس از اینکه مجلس به شدت در برابر کاندیدای پیشنهادی احمدی نژاد (محصولی) برای وزارت نفت موضع گرفت و شرایط را به گونه ای رقم زد که احمدی نژاد ناچار به پس گرفتن وزیر پیشنهادی اش شد. او که برای نشان دادن موقعیت برتر و مهمتر خود به مجلس همواره از رایزنی و گفت و گو با آنان برای تعیین وزیر نفت خودداری کرده، پس از اینکه ناچار شد در برابر همین مجلس عقب نشینی کند طی سخنانی یک بار دیگر به بحث جلوگیری از رانت خواری و مقابله به مثل با رانت خواران و اینکه قرار بوده اسامی مفسدان اقتصادی را اعلام کند ولی دوستان شفیق او گفته اند این کار را نکند پرداخت. در متن سخنان احمدی نژاد پس از بازگشت از نیویورک و سخنانی که به هنگام بررسی رأی اعتماد به چهار وزیر پیشنهادی در مجلس مطرح کرد به چند نکته اساسی بر می خوریم. وی گفت: «رانت خواران نمی آیند بگویند چرا منافع ما را در آنجا قطع کردید، بلکه می آیند در جای دیگری اشکال می کنند، مثلا می گویند چرا احمدی نژاد در نیویورک و سازمان ملل تند صحبت کرد؟ می گویند آقا اینها معادلات جهانی و دیپلماسی را بلد نیستند و نمی توانند دوستان را حفظ کنند، یا می گویند اینها (دولت) می خواهند کشور را به سمت جنگ ببرند، این ترفندها را به کار می برند والا نمی آیند بگویند که دولت احمدی نژاد به ما گیر داده و دارد رانت خواری ما را قطع می کند.... البته اگر ما مجبور شویم، حتما اسامی آنها را اعلام خواهیم کرد، هر کسی که باشد.»
(روزنامه ایران 10/7/84)
«فهرست بلندی از کسانی که به بیت المال دست اندازی کرده اند را در اختیار دارم، می خواستم به این فهرست اشاره کنم ولی برخی دوستان شفیق گفتند که از این بگذر و کار خود را انجام بده». (اظهارات احمدی نژاد در جلسه علنی مجلس 18/8/84)
توجه به این سخنان نشان می دهد که احمدی نژاد افزایش تنش های خارجی بر سر پرونده هسته ای ایران و بروز مشکلات اقتصادی داخلی را ناشی از جریانی می داند که تاکنون در بخش های اقتصادی مختلف حضور داشته و اکنون که با آمدن مدیران جدید دستشان از منابع اقتصادی قطع شده، اقدام به بروز تنش های خارجی و داخلی برای مقابله به مثل با دولت جدید می کنند.
احمدی نژاد بحران هسته ای و بورس، تغییر سریع مدیران بانک ها، چالش انتخاب یک وزیر برای وزارت نفت را ناشی از سنگ اندازی رانت خواران داخلی و نه عملکرد چند ماهه خود می داند. و اما این پرسش مطرح است که مخاطب سخنان احمدی نژاد چه فرد، جناح و یا گروهی هستند؟ به عبارت دقیق تر او چه فرد یا جناحی را عامل اصلی تضادهای به وجود آمده علیه دولت خود می داند؟
در برابر عملکرد چند ماهه احمدی نژاد عده ای از مسؤولان سابق موضع گیری کرده اند که هر کدام از این موضع گیری ها در جای خود مورد توجه قرار گرفته است، سخنان سیدمحمد خاتمی در نقد عملکرد احمدی نژاد از جمله آنهاست هر چند که کمتر کسی احتمال می دهد که خطاب سخنان احمدی نژاد در مورد رانت و رانت خواری به سیدمحمد خاتمی برگردد. در استراتژی اصولگرایان، نیروی مورد هدف، تکنوکرات های درون نظام دیوانسالاری هستند از این رو عکس العمل هاشمی رفسنجانی در برابر دولت جدید به شدت مورد توجه قرار می گیرد زیرا این تحلیل وجود دارد که نفوذ کلام و سخن هاشمی در ارکان نظام بسیار پررنگ تر از نفوذ خاتمی است و شاید از این نظر قابل مقایسه نیز نباشد. هاشمی که در ابتدای تشکیل دولت ترجیح می داد وارد مجادلات روزمره نشود، اکنون با توجه به مخاطرات به وجود آمده به شکل روشن تر و شفاف تری به انتقاد از دولت احمدی نژاد می پردازد، او نخستین بار عدم معرفی چهار وزیر توسط احمدی نژاد را مورد انتقاد قرار داد و آن را در تاریخ دولت های جمهوری اسلامی ایران بی سابقه خواند، هاشمی رفسنجانی پس از اعلام مواضع احمدی نژاد در افشای اسامی مفسدان اقتصادی در نوزدهمین همایش سراسری ائمه جمعه انتقادات جدی تری را به عملکرد احمدی نژاد وارد کرد و طرح مباحثی مانند مفسدان اقتصادی را در جهت بدنام کردن مدیران نظام ذکر کرد و گفت: خیلی راحت به اسم مبارزه با مفاسد اقتصادی،‌ بسیاری از مدیران را به شکل های مبهم بدنام می کنند و زیر سؤال می برند.... این که بگوییم قصد داریم با مفاسد اقتصادی مبارزه کنیم و بعد همه را فاسد بخوانیم،‌ به انقلاب و آینده این نظام ظلم کرده ایم، تجدید اعتمادسازی بسیار سخت است.»
وی در ادامه می گوید: «امروز جامعه ما به گونه ای شده است که عده ای حالت تهاجمی به خود گرفته اند. این جریان به حذف، تسویه و منزوی کردن برخی افراد دست زده است و حتی قصد دارند نیروهای این نظام را با بدنام کردن، ‌منزوی کنند. اگر این روند ادامه پیدا کند به طور قطع نیروهای مقاوم نیز دست به تهاجم و دفاع از خود خواهند زد.... این مسأله را نمی توان یک طرفه حل کرد... شک نکنید اگر این روند ادامه پیدا کند، چهار سال دیگر کسی از عهده کارها بر نمی آید... مسأله تهاجم خارجی همیشه وجود داشته ولی امروز شرایط ویژه ای به خصوص شرایط داخلی این خطر را جدی کرده است.»
پس از هاشمی، حسن روحانی نیز در این اجلاس دنباله سخنان او را گرفت و به سیاست های دولت جدید به ویژه در بخش انرژی هسته ای انتقاد کرد و وضعیت کشور را در شرایط کنونی بدتر از گذشته خواند.
محمود احمدی نژاد که در این جلسه شرکت کرده و ترجیح داده بود در غیاب خبرنگاران سخن بگوید بر عزم خود برای مبارزه با رانت خواری اصرار کرده و گفته بود که به سیاست هایش در این زمینه ادامه می دهد، داودی معاون اول او نیز در دیدار با بسیجیان علیه کسانی که به دولت انتقاد می کنند صحبت کرد. اگرچه هنوز تضادهای پیش آمده شفاف نشده اند اما در مجموع می توان گفت که احمدی نژاد بر این باور است که انتقاد به دولت او چه در زمینه سیاست خارجی و چه داخلی از ناحیه جناحی قوی سازماندهی می شود که در راس آن هاشمی رفسنجانی قرار دارد، احمدی نژاد که هنوز در تصور رقابت انتخاباتی بین خود و هاشمی رفسنجانی است ترجیح می دهد این رقابت کماکان در سیاست داخلی کشور زنده نگاه داشته شود، زیرا به اعتقاد اصولگرایان احمدی نژاد با شعله ور نگاه داشتن تضاد خود با هاشمی می تواند برتری خود را در افکار عمومی حفظ کند، غافل از آنکه عملکرد دولت و تأثیر آن در زندگی روزه مردم و وعده آوردن پول نفت بر سر سفره های مردم، اکنون باخته و آنان بیش از گذشته به دنبال تحقق و عده های مذکور هستند.
از زاویه ای دیگر آگاهان سیاسی معتقدند این موضع احمدی نژاد می تواند بر این باور شکل گرفته باشد که هاشمی اجازه قرار گرفتن وزیری نزدیک به احمدی نژاد را در وزارت نفت نمی دهد و تلاش می کند در نهایت کسی وزیر شود که به سیاست های تعدیل نزدیک باشد.

اما هاشمی رفسنجانی که دیدگاه کلان تری نسبت به احمدی نژاد در مسائل داخلی و خارجی دارد از حوادث چند ماهه اخیر به خوبی دریافته است که مواضع و عملکرد دولت جدید،‌کشور را در آستانه یک بحران جدی قرار داده، ‌بحرانی که می رود تا کل نظام را با چالش داخلی و خارجی روبرو کند. از این رو علاوه بر این هاشمی رفسنجانی به نظر می رسد که هشدار داده ادامه روند کنونی حتی خطر تهاجم خارجی را نیز افزایش داده است، ‌هاشمی رفسنجانی معتقد نیست که احمدی نژاد با آرای مردمی رئیس جمهور شده، او آرای سازمان یافته را دلیل غلبه احمدی نژاد برخود می داند لذا، پایگاه مردمی برای رئیس جمهور فعلی قائل نیست تا نسبت به احتمال برانگیخته شدن آن علیه خود نگران باشد.
هاشمی رفسنجانی همچنین خذف کلیه مدیران با سابقه دستگاه ها و جایگزینی افراد ضعیف را به ضرر نظام ارزیابی و بارها نسبت به این موضوع اعتراض کرده است. هاشمی رفسنجانی در طی دوره هشت ساله ریاست جمهوری خود همواره از همه کسانی که می توانستند در حوزه اجرایی، از کار آمدی تخصصی برخوردار باشند استفاده کرده هر چند بعضا در برابر فشارهای جناح قدرت نیز مجبور به عقب نشینی هایی (استعفای محمد خاتمی از وزارت ارشاد و عبدالله نوری از وزارت کشور) نیز شده است.
با این رویکرد هاشمی که نظام را با چالش جدی مواجه دیده سعی می کند تا جایی که امکان دارد آن را از این چالش ها مصون نگه دارد.
آگاهان سیاسی بیطرف بر این عقیده اند که رویارو شدن علنی هاشمی در برابر احمدی نژاد ممکن است به تحقق خواسته احمدی نژاد برای جمع شدن حمایت های سازمان یافته منجر شود، این حمایت از سوی مردم غیرمتشکل بسیار ضعیف است.
با این همه هاشمی که کل نظام را که خود نیز جزیی از آن است در مخاطره می بیند ناچار است عملا وارد صحنه مقابله شده و از تجربه و قدرت خود برای جلوگیری از تندروی ها استفاده کند، اگرچه هاشمی به خوبی واقف است که رشد تضادهای داخلی به افزایش چالش های نظام در سیاست خارجی منجر خواهد شد اما ظاهرا چاره ای ندیده که سکوت را بشکند و دولتمردان جدید را وادار کند تا در مسیر سیاست های کلی نظام حرکت کنند.
سیاست هایی که اگر دولت کنونی بدون توجه به آنها حرکت کند، به طور اجتناب ناپذیری دایره نیروهای خودی نظام تنگ تر شده و آسیب پذیری نظام را دو صد چندان می کند. به عبارت دیگر محدود ساختن دایره مشارکت نخبگان و مردم در تامین منافع ملی که شاید به طور ناخواسته توسط اصولگرایان پیگیری می شود، مصداق ضرب المثل معروفی است که می گوید: یکی بر سر شاخ بن می برید.»