در مشقت جمهوريخواهى، عماد بهاور، شرق

اگرچه بيش از يك سال از زمان تاسيس انجمن دانشجويان جمهوريخواه دانشگاه يزد نمى گذرد، اما خطر انحلال اين تشكل دانشجويى را تهديد مى كند. اين انجمن تنها تشكلى است كه تا كنون در ايران با نام جمهوريخواهى به طور رسمى و قانونى به فعاليت پرداخته است. با اين حال كسانى كه حتى نام جمهورى را نيز برنمى تابند در يك سال گذشته تمام تلاش خود را براى توقف فعاليت هاى اين تشكل به كار برده اند. اين درحالى است كه بارها اعضاى اين انجمن در مصاحبه ها و بيانيه هاى خود جمهوريخواهى را تاكيدى مضاعف بر جمهوريت به عنوان يكى از دو ركن اصلى «جمهورى اسلامى» دانسته اند، نه چيزى در مقابل يا بر ضد آن.در خرداد ۷۶ درحالى كه انجمن هاى اسلامى در اكثر دانشگاه هاى كشور مدافع جدى اصلاح طلبى و كانديداتورى محمد خاتمى بودند، «انجمن اسلامى دانشگاه يزد» از دانشجويانى تشكيل شده بود كه اكثريتشان در انتخابات از «محمد محمدى رى شهرى» حمايت كرده بودند. اينچنين بود كه حتى پس از بر سر كار آمدن خاتمى نيز، دانشگاه يزد روى اصلاح طلبى به خود نديد. يك سال بعد و با تغيير رياست دانشگاه و قرار گرفتن «محمدعلى وحدت» در آن سمت، دانشجويان اصلاح طلب نيز درصدد برآمدند تا با شركت در انتخابات انجمن اسلامى و با راى دانشجويان، اين تشكل را با جريان اصلاحات و جنبش دانشجويى همسو نمايند. اما سرنوشت به صورتى ديگر رقم خورد و سى نفر از دانشجويان اصلاح طلب عضو «ائتلاف جام جم» (جمعى از مدافعين جامعه مدنى) همگى در انتخابات رد صلاحيت شدند. اين رد صلاحيت ها اعتراض دانشجويان را برانگيخت. «اكبر عطرى» و «على جلالى» به نمايندگى از شوراى مركزى دفتر تحكيم وحدت و براى حل مشكل پيش آمده به يزد رفتند اما از دست آنها نيز كارى برنيامد. شكست مذاكرات دفتر تحكيم در يزد دلايل زيادى داشت. واقعيت آن بود كه چند ماه پيش از آن جريان اتفاق مشابهى در دانشگاه اهواز رخ داده بود و اصلاح طلبان در انتخابات انجمن اسلامى رد صلاحيت شده بودند. «ميثم سعيدى» از طرف دفتر تحكيم براى رسيدگى به وضعيت انتخابات به اهواز رفت و با آنكه كار به درگيرى فيزيكى كشيد اما اعتراضات منجر به برگزارى يك انتخابات آزاد شده و دانشجويان اصلاح طلب به شوراى مركزى راه پيدا كردند. ماجراى اهواز اعتراض نمايندگان مجلس پنجم را برانگيخت و باعث فشار هرچه بيشتر ايشان به دكتر معين، شد. اينگونه بود كه اعضاى دفتر تحكيم براى حفظ موقعيت معين نتوانستند دست به يك اقدام جدى در يزد بزنند. چند ماه بعد، انجمن اسلامى دانشگاه يزد رسماً از دفتر تحكيم خارج شد و اعضاى آن همراه با راستگرايان دانشگاه اهواز اقدام به تاسيس «اتحاديه مستقل دانشجويان» كردند.پس از اين وقايع دانشجويان اصلاح طلب دانشگاه يزد ناتوان از راهيابى به شوراى مركزى انجمن اسلامى درصدد تاسيس تشكل هاى اصلاح طلب ديگرى در دانشگاه برآمدند. اين شد كه در پاييز ۷۸ دو انجمن با نام هاى «دانشجويان پيرو خط امام» و «توسعه اسلامى دانشجويان» از هيات نظارت دانشگاه مجوز فعاليت گرفتند. از آن پس اين دو تشكل به عنوان نماينده دانشگاه يزد در نشست هاى دفتر تحكيم وحدت حضور پيدا مى كردند و در كنار ديگر فعاليت هاى سياسى، موفق به برگزارى تجمعات گسترده اى در اعتراض به توقيف مطبوعات و حكم اعدام هاشم آقاجرى شده بودند. پنج سال پس از تاسيس و در زمانى كه اصلاحات رو به بن بست بود، دانشجويان با هدف تمركز نيروها و امكانات تصميم به ادغام آن دو تشكل گرفتند. اين شد كه با حمايت رياست دانشگاه و با ادغام آن دو تشكل، «انجمن دانشجويان جمهوريخواه دانشگاه يزد» تاسيس شد. در اساسنامه انجمن برخى از اصول و واژگان حقوق بشر گنجانده شد و آرم انجمن نيز به شاخه زيتون و كبوتر صلح و آزادى آراسته شد. اساسنامه به تصويب هيات نظارت دانشگاه رسيد و مجمع عمومى نيز با مجوز اين هيات و با حضور بيش از ۱۲۰۰ دانشجو برگزار شد. در مجمع عمومى «مهدى امينى زاده» و « على اكبر موسوى خوئينى» سخنرانى كردند و «ابراهيم يزدى» و «حسين موسوى تبريزى» نيز پيام فرستادند. دانشجويان قصد آن داشتند كه با تاسيس اين انجمن گامى در جهت تقويت جمهوريت نظام بردارند. داستان تاسيس اولين انجمن جمهوريخواه به همين جا ختم نشد. مدتى پس از تاسيس انجمن، رياست دانشگاه تحت فشارهاى فزاينده درونى و بيرونى مجبور به استعفا شد. پس از تغيير رياست دانشگاه، فعالين دانشجويى به كميته انضباطى و دادگاه احضار شدند و مجوز انجمن نيز به مدت ۴ ماه تعليق شد. با پايان يافتن مدت تعليق در آبان ،۸۳ با آنكه دانشجويان قصد داشتند به فعاليت هاى عادى خود ادامه دهند اما تهديدها و فشارها به حدى بود كه عملاً تا چند ماه جلوى فعاليت هاى انجمن گرفته شد. با آنكه بسيارى معتقدند كه موسم انتخابات يك فضاى تقريبا آزاد براى فعاليت هاى سياسى ايجاد مى كند، اما با آغاز بهار ۸۴ و با نزديك شدن به زمان انتخابات، نه تنها اين فضا براى دانشجويان دانشگاه هاى كشور ايجاد نشده، كه حتى با صدور احكام زندان براى بسيارى از فعالين دانشجويى دانشگاه هاى كشور، به نظر مى رسد كه فضا براى فعاليت هاى اين قشر بسته تر شود.

همزمان با صدور حكم زندان براى پنج فعال دانشجويى دانشگاه يزد، تلاش مى شود تا رسماً فعاليت هاى انجمن دانشجويان جمهوريخواه را متوقف سازند. در اين راستا ابلاغيه اى از طرف هيات نظارت دانشگاه براى شوراى مركزى اين تشكل فرستاده شده كه در آن عدم تغيير نام انجمن مساوى با انحلال آن ذكر شده است. حساسيت نسبت به نام «جمهوريخواه» براى بسيارى از فعالين سياسى مايه تعجب است. با آنكه در اساسنامه آن انجمن التزام به قانون اساسى آورده شده و بر اصول اسلامى نيز تاكيد شده است، اما ظاهراً تمايلى به رواج واژه جمهورى در ايران وجود ندارد. اين موضوع باعث شده است كه اعضاى انجمن دانشجويان جمهوريخواه در بيانيه خود به طرح چنين سئوالى بپردازند: «ملت ايران چگونه مى توانند به كسانى كه حتى نام «جمهورى» را برنمى تابند اعتماد كنند و از ايشان انتظار داشته باشند كه مكانيسم هاى جمهورى يعنى «انتخابات»، «راى گيرى»، «مجلس شورا» و «مطبوعات آزاد» را به اجرا گذارند؟»