فاجعه طبيعی و همبستگی جهانی، م. راد

m.rad@gmx.net

زلزله زير دريا در جنوب آسيا كه منجر به امواج آبی قدرت مند تخريبی بنام تسونامی (Tsunami) شد خسارات جانی و مالی و محيط زيستی خارج از تصوری درجنوب و جنوب شرقی آسيا و آفريقا وارد آورد. امواج افقی خورد كننده آب باسرعت بيش از صدوشصت كيلومتر در ساعت بسمت سواحل پيش رفتند و هر آنچه كه در مسير آن قرار داشتند بنابودی كشاندند اينهمه قدرت تخريب در چهل سال اخيردر وقايع طبيعی سابقه نداشته و از آنجا كه همزمان بسياری از كشورها را مورد آماج خود قرار داده و با عث تلفات و بی خانمانی و آوارگی بيشماری شده است همدردی تمامی مردم دنيا را در پی داشته است آخرين آمارحاكی از كشته شدن بيش از صدو شسصت هزار نفر و ده ها هزار زخمی و بی خانمان شدن حد اقل پنج مليون انسان است شدت تخريب و خسارت جانی و زير بنای اقتصادی بحدی بود كه بلافاصله كشورهای همسايه عكس العمل نشان داده و بسرعت خود را به مناطق آسيب ديده رساندند.
تسونامی چيست ؟
تسونامی (Tsunami ) كلمه ژاپنیاست كه بمعنی امواج ساحلیاست (Harber Wave) اين امواج آبی موقعی ايجاد ميشود كه آب در كف دريا تغيير فرم دهد مثلا همين زلزله زير آبی كه بعلت فشار بيش از اندازه دولايه زمين كه در جهت مخالف هم در حركت بودند و منجر به پائين رفتن يك لايه ويا لايه های زمين به پائين و ديگری بسمت بالا شدند شدت بر خورد و ايجاد خلاء در زير آب منجر به ايجاد امواج معروف به تسونامی شد كه آب دريا را بصورت موجهای افقی بحركت در می آورند تغيير فرم دادن آب و ايجاد امواج كه افقی حركت ميكنند ميتواند حتی با سرعت بيش از هفتصد كيلومتردر ساعت بسمت سواحل روان شوند كه قدرت تخريبی آن با اين سرعت غير قابل تصور است.
كارشناسان قدرت تخريبی اين زلزله زير آبی را كه كمی بيشتر از نه ريشتر ( واحد اندازه گيری شدت زلزله) بود را معادل پانصد برابر قدرت اتمی استفاده شده توسط آمريكا در شهرهای ژاپن ارزيابی كرده اند.
كشورهايی كه در اثر اين امواج دريائی آسيب ديده اند كشور اندونزی ( بالاترين تلفات جانی و خسارات مالی ) سريلانكا كه اساسا يك جزيره است و سواحل شرقی و شمال شرقی آن ( تلفات جانی و مالی فراوان ) و كشور مالدوی كه شدت تخريب در آن معادل نصف در آمد ساليانه كشور است كشور تايلند ( خسارت مالی و جانی بعداز اندونزی و سريلانكا ) كه مناطق جنوب آن آسيب فراوان ديده است كشور هندوستان ( در بخش شرقی آن و همجوار با سريلانكا ) كه خسارت مالی آن بيش از پانصد ميليون دلار شده است و لی تلفات كمتری بعلت دوری از مركز زلزله داشته است هندوستان در اين منطقه يك پايگاه نظامی اتمی داشت كه تماما باتفاق پرسنل نظامی زير آب رفته است بهمين دليل اين كشور بسرعت اعلام كرد كه بكمك كشورهای ديگر نياز ندارد كشورهای ميانمارو مالزی و دو كشور آفريقايی سومالی و كنيا نيز خسارت ديده اند و تعداد زيادی توريست از كشورهای مختلف نيز جان خود را از دست داده اند.
همبستگی جهانی:
پس از اولين گزارشات در مورد شدت تخريب در مناطق فوق تقريبا دوساعت بعداز حادثه كشور چين بلافاصله سفرای كشورهای آسيب ديده را فرا خواند و از طريق نخست وزير اين كشور به اين كشورها ابلاغ شد كه آنها ميتوانندروی كمكهای نامحدود چين حساب كنندو در همان حال شصت و پنج مليون دلار در اختيار اين كشورها قرار گرفت كه كمی ديرتر رئيس جمهور اين كشور نيز اعلام كرد چين تمام توان خود را در اختيار كشورهای آسيب ديده قرار خواهد داد پس از روشن شدن بيشتر اوضاع مناطق آسيب ديده وابعاد فاجعه كشورهای منطقه و تقريبا تمامی كشورهای جهان آمادگی خود را برای كمك اعلام كردند اين اولين بار بود كه يك حادثه طبيعی مرزها را درهم شكست و مردم دنيا تمام توان خود برای كمك به آسيب ديدگان بكار انداختند مردم چين و بسياری ار كشورهای جنوب شرقی آسيا و جنوب آن از بر گزاری جشنهای سال نو خود داری كرده و هزينه آن را در اختيار مردم اين كشورهای خسارت ديده قرار خواهند داد.
در كشورهای غربی نيز بخشی از در آمد حاصله از بر گزاری جشنها دراختيار كشورهای آسيب ديده قرار گرفته است برای اولين با در تاريخ بشريت انسانها چهره زيبای خود را بنمايش گذاشتند و نشان دادند چقدر انسانها بهم در شرايط نامساعد نزديك هستند در حال حاضر در سراسر جهان مردم بصورت خود جوش در صدد جمع آوری كمك به اين منطقه هستند تا حالا بيش از دوميليارد دلار فقط كمك نقدی جمع آوری شده است كه در تاريخ سابقه نداشته است جالب است كه پس از اين جنبش توده ای جهانی برای كمك به آسيب ديدگان باز هم فرصت طلبان پا بميدان گذاشتند تا اين ابتكار را از آن خود كنند .
موقعيت كشورهایآسيب ديده :
اندونزی : اين كشور پس از كودتای سوهارتوفرمانده نيروهای نظامی در سالهای هفتاد بر عليه دكتر سوكارنو با پشتيبانیآمريكا تبديل بيكی از اقمار آمريكا شد و بر طبق نسخه كشورهای غربی قرار بود به سمبل پيشرفت در منطقه تبديل شود ولی اين سيستم همانند كشورهای آمريكای لاتين مردم دويست مليونی كشور را بدو قطب ثروتمند و فقير تبديل كرد وقتی مردم سوهارتو را سرنگون كردند مشخص شد كه چهار پنجم مردم اندونزی در زير خط فقر زندگی ميكنند بهمين دليل طغيانهای عمومی در سراسر كشور اوج گرفت وامروزدولت اين كشور بر بخش بزرگی از اندونزی مسلط نيست و هرج و مرج گسترده ای بر اين كشور حاكم است بهمين دليل كشورهای بزرگ كوشش دارند تا ميتوانند از ضعف حاكميت استفاده كرده و از آن امتياز بگيرند استراليا بكمك آمريكا و انگلستان همچنان شمشير داموكلوس خود را در اين كشور آشوب زده بر پا نگه داشته است و در صدد است مناطق نفت و گاز اين كشور را در انحصار خود در آورد سوهارتو آنچنان بافت جامعه را در هم شكسته بود كه باين زوديها مردم به حكومتهای خود باور و اعتماد نخواهند كرد و سخت است كه باين زودی اين كشور به صلح و ثبات برسد و بتواند برای پيشرفت اقتصادی خود برنامه ريزی كند.
هندوستان: اين كشور بيش از يك مليارد نفر جمعيت دارد و همانند اندونزی بيش از چها پنجم مردم كشور در فقر و فلاكت زندگی ميكنند سيستم اقتصادی كاست در اين كشور بر اساس مذهب بودايی همچنان پا بر جاست در بسياری از نقاط اين كشور دهقانان زمينهای كاستها را بزور گرفته و بين خود تقسيم ميكنند كوشش اين رژيم در تمام سالهای گذشته تقويت مالكيت خصوصی بوده كه تضادهای جامعه را بشدت افزايش داده است اين كشور پس از استقلال هر گز نتوانست خود رااز بافت فئودالی برهاند تا همين چندی پيش واجپائی يكی از فاناتيكرهای هندی نخست وزير كشور بود وی بهمراه رهبران مذهبی همانند اندونزی از رفرم بنفع اكثريت جلوگيری ميكرد در هندوستان بيشتر احزاب مذهبی بوده و تلاش فراوان بكار ميبرند تا سيستم را و بافت آنرا حفظ كنند هند در تلاش بوده و هست كه كشورهای نظير سريلانكا و ميانمار( برمه سابق) و بوتان و نپال و حتی بنگلادش و پاكستان را زير چتر خود بگبرد و بهمين دليل اولين كشور جنوب آسيا بود كه بمب اتمی را برخ همسايگان خود كشيد هندوستان با توجه به در آمد ناخالص كشور در سال يكی از بالاترين بودجه نظامی دنيا را بخود اختصاص داده است حوادثی نظير اين طوفان ميتوانست سيستم را به چالش بكشد بهمين دليل هند كوشش دارد عليرغم پشتيبانی بيدريغ كشورهای غربی و آمريكا بنيه نظامی خود را برای كنترل مردم كشور افزايش دهد.
تايلند: اين كشور و حكومت آن يكی ديگر از فاناتيكرهای مذهب بودادر منطقه جنوب شرق آسيا است كشور پادشاهی تايلند كه يكی از پسران شاه نخست وزير كشور است در تمام سالهای گذشته از زمان تجاوز ژاپن تا بامروز به ساز كشورهای غربی رقصيده است هنوز در اين كشور مردم اجازه ندارند صورت پادشاه را نگاه كنند چون از ديد مذهب بودا وی يك خداست اين كشور عليرغم همه كمكهای كشورهای غربی هنوز يكی از فقير ترين كشورهای منطقه است تنها در آمد اين كشور توريستها هستند آنهم نه توريستهای معمولی بلكه توريستهای سكس ( جنسی) بيشتر كسانی كه به تايلند ميروند عمدتا برای رابطه جنسی بخصوص با دختران و پسران كم سن وسال است ( در اروپا و آمريكا هزاران بنگاه خصوصی مسافرتی بدين منظور فعال هستند) بانكوك مركز اين جنايات است ولی بخش بزرگی از مردم كشور از روی ناچاری حتی بچه های خود را ميفروشند به استثنای مناطق ساحلی و بانكوك مردم اين كشور آنقدر فقير هستند كه حتی به نان شب محتاجند در سالهای گذشته جنبش مردم برای زندگی بهتر بشدت سركوب شده است نخست وزير اين كشور در بين مردم تايلند به بوش كوچك رئيس جمهور آمريكا ملقب و معروف است چون باندازه او درنده و خون آشام است همين چندی پيش صدها نفر را در مناطق جنوب به خاك و خون كشيد بسياری مناطق از شهرهای جنوب بصورت جنگ زده در آمده است در سالهای هفتاد تا هشتاد وقتی پادشاه كامبوج مطرح كرد كه سيستمهای ما پوسيده است و ديگر كار آيی ندارد در درجه اول مغذوب خانواده سلطنتی تايلند شد.
سريلانكا:
اين كشور در جنوب آسيا واقع شده و يك جزيره كامل است و همانند هندوستان مذهب رسمی آن بوديسم است و بيش از چهار پنجم جمعيت كشور در فقر و فلاكت زندگی ميكنند و بزرگترين در آمد اين كشور توريسم است سريلانكاه هميشه دنباله رو هندوستان بوده و در رابطه با نيروهای تاميل كه در بخش شمالی اين كشور و در بخش جنوبی هند سكنی دارند و از تفكرات مدرنی بر خوردارند سياست سركوب راپيش گرفته و اين كشور فقير را تقريبا به پايان كار رسانده است سيستم كاست اين كشور همچنان پا برجا ست و بيشتر نيروی نظامی كشور صرف حفاظت از منافع و مزارع آنها ميشود.
كشورهای ديگرآسيب ديده جنوب نظير ميانمار تا حدودی خود را از تفكرات فئودالی رهانيده اند.
آيا فاجعه تسونامی موجب تحول در منطقه خواهد شد ؟
جنوب آسيا و جنوب شرقی آن همانند بسياری از كشورهای جهان سوم در آستانه تحولات بزرگ است توده های مردم اين كشورها خواهان پيشرفت و تحول در زندگی روز مره خود هستند در بيشتر اين كشورها حكومتها بزرگترين عامل ترمز كننده در تغيير و تحولات اقتصادی و اجتماعی و سياسی هستندآنها اين تحولات را با منافع و حكومت خود در تضاد می بينند بنظر ميرسد اين حادثه بزرگی در زندگی مردم اين مناطق باشد و بهمراه آن حكومتهای اين كشورها نيز در يابند كه نميتوانند بدون تكنيك و دانش امروزی و بدون تجربه كشورهای ديگرو همكاری با همسايگان خود همچنان سر خود را همانند كبك زير برف كنند روزهای گذشته نشان داده است كه همكاری منطقه ای يك ضرورت است و هيچ كشور و نيرويی را يارای مقاومت در برابر اين روند نيست قرار است كنفرانسی از كشورهای آسيب ديده و كشورهای جنوب شرقی آسيا باتفاق چين و ژاپن و كره در اندونزی تشكيل شود تا مسائل اقتصادی كشورهای جنوب شرقی و جنوبی آسيا را مورد بررسی قراردهد و همكاری آنها را در يك چهار چوب عملی كند بنظر نميرسد كشورهای فوق با توجه به بافت اجتماعی و اقتصادی و سياسی خود راهی جز تغييرات سريع داشته باشند.
نقش ارتش در اين كشورها:

در تمامی اين كشورها نيروهای نظامی در حفظ منافع طبقات حاكم و مالكيت خصوصی نقش تعيين كننده ای دارند بهمين دليل اين حكومتها خواهان رابطه نزديك ارتشيان بخصوص سربازان با مردم نيستند واز آنجا كه در تمامی اين كشورها اوضاع اقتصادی و اجتماعی و سياسی مدام در حال تغيير و تحول است ارتشيان در سركوب و ايجاد رعب و وحشت نقش اساسی دارند بهمين دليل اين سربازان با سلاحهای سنگين ويك چوب دراز و باتون بسته در ميان مردم ظاهر ميشوند كه اين ابزار بخودی خود مردم را از نزديك شدن بآنها بر حذر ميدارد چوب های همراه آنقدر دراز است كه تافاصله دوتا سه متری را پوشش ميدهددر هندوستان و تايلند و سريلانكا اين پديده آنقدر عادی است كه كمتر كسی بآن توجه ميكند ارتشی ها در تمامی اين كشورها با ايدئولوژی مذهبی آموزش می بينند و هزينه كمرشكنی را بتوده های فقير مردم تحميل كرده اند.
آيا ميشود از حادث شدن چنين فاجعه ای جلوگيری كرد ؟
زلزله هايی كه در مناطق خشكی اتفاق می افتند قدرت آن تا حدود هفت ريشتر است و ميشود با زير بنای ساختمانی ضد زلزله از خسارت جانی و مالی تا بيش از نوددرصد جلوگيری كرد ولی در مورد امواج ساحلی تسونامی وضع بر منوال ديگری بود قدرت تخريبی زلزله بيش از نه ريشتر بود كه اگر در خشكی اتفاق می افتاد حتی ساختمانهای ضد زلزله را به پودر تبديل ميكرد و از آنجا كه در زير دريا اتفاق افتاد و فشار آب را روِی خود داشت نتوانست آسيبی به مناطق مسكونی بر ساند .
مناطقی كه با امواج تسونامی خسارت ديده داند عمدتا در حاشيه مناطق ساحلی قرار دارند كه بر طبق شواهد و اخبار و آمار منتشره تاسيسات توريستی در نزديكی آب دريا ايجاد شده اند كه بدنبال خود حاشيه نشينان فقير را كه تعداد آنها كم نيست بخود جلب كرده اند و جالب اين است كه بخش بزرگ اين سرمايه گزاريها توسط كشورهای ثروتمند و شركتهای توريستی غربی ايجاد شده اند و از آنجا كه در تمامی اين كشورها مالكيت زمين در اختيار دولت قرار ندارد خريد و فروش زمينهای كنار ساحل از طرف مالكين آنها آزاد بوده و آنها حتی حق دارند ساحل را قرق كنند و ببندند در سواحل اندونزی و تايلند و حتی سريلانكاو هند بسياری از هتلها ويا تراس های آنها تا آب دريا پيش رفته اند.
اگر اين حاشيه درياها و اقيانوسها در اختيار دولت ها قرار داشتند و فاصله تاسيسات پنجاه متربا ساحل فاصله داشتند وشركتهای خصوصی مجبور ميشدند تاسيسات خودرا از آنجا شروع كنند آنوقت با توجه به نشست آب دراثر امواج دريا در ساحل ارتفاع آب آنقدر نميشد كه اينهمه تلفات و خسارت به مردم وارد شود در واقع بايد گفت كه مردم اين كشورها قربانی سياستهای مالكيت خصوصی شدند كه تمامی اين كشورها شبانه روزبا بوق و كرنا برآن ميدمنداز طرف ديگر نوع مصالح ساختمانی مخصوصا بتون مسلح در جلوگيری از تخريب و خسارت نقش تعيين كننده ای دارند
يكی ازبزرگترين امكانات جلوگيری از خسارات وارده توسط امواج دريا خالی گذاشتن سواحل آن حد اقل تا پنجاه متر است بنابراين رژيمهای اين كشورها در قبال مردم وجان و اموال از دست رفته آنها مسئولند در واقعه زلزله بم نيز دوروز قبل از حادثه زلزله با ريشتر كمتر حادث شده بود كه مسئولان رژيم آنرا جدی نگرفتند در نتيجه تنها دوروز بعد ما شاهد كشته شدن بيش از سی و دوهزار نفر بوديم در مورد فوق كافی بود بمردم هشدار داده شود حداقل چند روز از سرپناه با آن مقاومت مصالح خود استفاده نكنند در مورد تسونامی در آسيا اين امواج در گذشته كاملا شناخته شده بودند و قدرت تخريبی آن نيز محاسبه شده بود و از طرف ديگر زلزله های زير آب با توجه به خط زلزله كه در اطراف اين منطقه تقريبا زمين لرزه روزمره حادث ميشودو ادامه چين خوردگی زمين بر كسی پوشيده نبود.
واقعه تاسف بار و غم انگيز چند روز گذشته و عكسل العمل مثبت توده های جهان در رابطه با همدردی و شركت در غم و اندوه بازمانگان امواج تسونامی مسئوليت بزرگی را بر دوش سياست مداران و حاكمين اين كشورها قرار ميدهد كه بايد در قبال حوادث پيش بينی نشده از نوع فوق با دقت و دورانديشی بر خورد كرده وسرمايه گزاری لازم را در اين زمينه بعمل آورند تا جان هزاران انسان باين مفتی و ارزانی هدر نرود با توجه باينكه در كشورهای بيشماری برای جلوگيری از سيلابها در اثر بارندگی و يا زلزله ميلياردها دلار سرمايه گزاری شده و جان مليونها نفر تضمين شده است فاصله گذاشتن تاسيسات تا كناره دريا نبايد هزينه هنگفتی را در بر بگيرد كه نشود آنرا عملی كرد خود اين وقايع اگر چه از طرف طبيعت تحميل شده است ولی بيكفايتی اين حكومتها را در حفاظت از جان ومال مردم نشان ميدهدبخصوص بعداز واقعه فوق مشخص شد كه اين حكومتها هيچگونه تداركی برای چنين اتفاقاتی نديده اند معمولا يكی از راه های جلوگيری از تلفات بعداز حادثه بموقع اقدام كردن و در محل حاضر شدن است بهاء سنگينی كه مردم پرداخته اند حتما تجربه بزرگی خواهد شد تا آنها فشار خود را از پائين آنچنان زياد كنند كه مفت خوران و بی مسئولان جرات اشغال پست و مقامهای بدون مسئوليت را بخود راه ندهند توده های آسيب ديده به همدردی و كمك ما نياز فراوان دارند با تمام قوا بكمكشان بشتابيم .

م. راد ( 02.01.2005 )