داد وستد در ديپلماسي ايران و اروپا؛ دور چهارم گفت و گوهاي حقوق بشر در تهران پايان يافت، کامبيز توانا، روزنامه شرق

روز گذشته و با پايان يافتن دور چهارم گفت وگوهای حقوق بشر بين ايران و اتحاديه اروپا، هيأت اروپايی به ديدار معاون بين الملل قوه قضائيه رفت و از آنجا راهی بروکسل شد تا زمانی ديگر برای ادامه گفت وگوها به دست آيد. آنچه باعث تداوم گفت وگوهای ۱۸ ماهه حقوق بشر بين ايران و اتحاديه اروپا است، درخواست جدی ايران برای گسترش روابط اقتصادی با اتحاديه اروپا از يک سو و اراده جدی اتحاديه اروپا برای نگهداری از خط گفت وگو با ايران است. حفظ و برقراری ديالوگ برای اروپايی ها به حدی است که يکی از ديپلمات های حاضر در گفت وگوها، آن را «پنجره اميد» ناميده است.

دور چهارم که با يک وقفه چهارماهه برگزار شد، در حالی به پايان رسيد که هيأت اروپايی هنوز به طور جدی طرف صحبت با قوه قضائيه ايران است. روز گذشته و ساعاتی قبل از خروج از ايران، اعضای اين هيأت اعلام کردند که نتيجه قطعی و مناسبی به دست نيامده ولی فضای گفت وگوها رضايتبخش بوده است. با توجه به اينکه هيأت اروپايی از قبل موضوع صحبت خود با مقامات ايران را اعلام کرده بود، سازمان های بين المللی و نهادهای حقوق بشر نيز در اين ميان بی کار ننشستند و گزارش های خود را در اختيار اين هيأت قرار دادند. هيأت اروپايی علاوه بر گزارش سازمان ديده بان حقوق بشر که به همراه خود آورده بود، پرونده های ديگری نيز در دست داشت.

موضوع بحث و بررسی وضعيت فعالان سياسی و مطبوعاتی، وضعيت بازداشت های موقت و دسترسی متهمان به وکيل از محورهای اصلی اين گفت وگو بود. هيأت ايرانی حاضر در اين جلسات که ترکيبی مشترک از نمايندگان وزارت خارجه و قوه قضائيه را در خود داشت، با ارائه وضعيت تازه از مرخصی زندانيان سياسی و روند روبه رشد پرونده های آنان، ابراز اميدواری کرد که به زودی پرونده فعالان سياسی و مطبوعاتی بسته شود.

يکی از ديپلمات های حاضر در گفت وگوهای تهران عنوان کرد که مقامات ايرانی اعلام کرده اند که به زودی تمام پرونده فعالان سياسی و مطبوعاتی بررسی نهايی شده، وضعيت آن به طور کامل اعلام می شود. همچنين نمايندگان اروپايی درخواست کردند که هر چه زودتر وضعيت بازداشت های موقت مورد بررسی قرار گيرد و حق داشتن وکيل در اسرع وقت برای متهمان به رسميت شناخته شده و به اجرا گذاشته شود. اتحاديه اروپا که در حال حاضر و در طرفی ديگر در وين با يکی از موضوعات اصلی و پيش شرط های خود در قبال گسترش روابط اقتصادی با ايران درگير است، در سوی ديگر نيز با اشتياق کمی ميدان چهارم را ترک کرد. «اما ادوين» سخنگوی اتحاديه اروپا در موضوعات حقوق بشر اعلام کرد که در حال حاضر ۱۱ عضو اتحاديه اروپا در شورای حکام آژانس بين المللی انرژی اتمی حضور دارند و اروپا در وين می تواند خواسته های خود را تعقيب کند ولی در خصوص وضعيت حقوق بشر در ايران کارهای زيادی مانده است.

وی اضافه کرد: «برگزاری جلسات گفت وگو با ايران به ما اجازه پيگيری دو منظور را می دهد، نخست اينکه به ما اين امکان را می دهد که پرونده افراد خاصی را که مورد نظر ما هستند و اطلاعات پرونده آنان به ما رسيده را مستقيم با دولت ايران در ميان بگذاريم و دوم اينکه اين فضا فراهم می آيد تا سازمان های غيردولتی، دانشگاه ها و قضات به طور مستقيم رابطه دو طرفه ايجاد کنند و تجربيات خود را به طرف ايرانی منتقل کنند.»

در حال حاضر، هيأت حقوق بشر اتحاديه اروپا تمرکز خود را بر روی سيستم قضايی گذاشته و گفت وگوها در اين فضا پيش می رود. ادوين گفت: «هدف اصلی ما برقراری روابط مناسب با قوه قضائيه ايران است و نفس ادامه گفت وگوها بسيار ارزشمند است هر چند بايد اضافه کنم که از کند بودن بيش از حد اين روند بسيار نااميد و ناراضی هستيم.»

اخبار رسيده از گفت وگوها حاکی است که مقامات ايران به طور ضمنی لغو مجازات سنگسار را قبول کرده اند ضمن اينکه برخی نکات گزارش آمبئی ليگابو، گزارشگر ويژه آزادی بيان کميساريای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد نيز مورد قبول مقامات ايران بوده است.

هيأت اروپايی حاضر در ايران همچنين اعلام کردند که در خصوص بحث آزادی بيان و انتخابات مجلس هفتم هنوز مسائل زيادی مانده که گفت وگوهای مطرح شده درباره اين دو موضوع سرانجام مناسبی نداشته است. نمايندگان کميسيون حقوق بشر اتحاديه اروپا روز گذشته و در گفت وگو با خبرگزاری فرانسه اعلام کردند که روند گفت وگو با ايران باقی خواهد ماند اما اضافه کردند که اروپا حتی در نزديکی فضای گسترش روابط اقتصادی با ايران نيست.

هيأت اروپايی اعلام کرده که اروپا به هيچ وجه از پيش شرط های تعيين شده عقب نخواهد نشست. طبق اين خبر که بخش هايی از آن را الجزيره نيز مخابر کرده، ديپلمات های حاضر در بروکسل اعلام کردند که روند گفت وگو حتی بدون حصول رضايت کافی ادامه می يابد.

ديپلمات های حاضر در بروکسل اعلام کردند که حتی همين جايگزينی حکم سنگسار می تواند موفقيت بزرگی باشد و ابراز اميدواری کردند که با ادامه اين گفت وگوها، نتايج بهتری نيز به دست آيد.

ديپلمات های حاضر در گفت وگوهای دور چهارم تهران به نام زندانيانی که قرار است پرونده آنها به زودی نهايی شده و برخی از آنها آزاد شوند، اشاره ای نکردند ولی ابراز اميدواری کردند که طبق گفته مقامات رسمی ايران، وضعيت مجهول اين پرونده ها به زودی مشخص شود.

از سوی ديگر و در بروکسل وضعيت کميسيون حقوق بشر در خصوص ايران بدون اخذ نتيجه مناسب به کار خود ادامه می دهد. يکی از ديپلمات ها گفت: «به هر حال گفت وگوها ادامه می يابد. به نظرم بهتر است انتظار بيش از حد نداشته باشيم. روند گفت وگو و بحث حقوق بشر، يک روند طولانی است که بايد با اصرار و تداوم آن را ادامه داد تا بتوان به تفاهم مناسبی نيز رسيد.»

مبحث ديگری که در گفت وگوهای دور چهارم مطرح شده، بحث اقليت های دينی و حقوق آنان بوده است. نمايندگان ايرانی با دفاع از وضعيت حقوق اقليت ها در قوانين ايران عنوان کرده اند که قدم های نخستين برای کم کردن شکاف برداشته شده و اين روند ادامه دارد. هر چند نمايندگان ايرانی اصرار داشتند که وضعيت اقليت های دينی رسمی در وضعيت مناسبی است اما کماکان نمايندگان اروپايی اصرار دارند ک حقوق اقليت ها در ايران رعايت نمی شود که منظور آنها بيشتر منعطف به اقليت غيررسمی است.يکی از ديپلمات های بروکسل در اين باره گفت: «بحث اقليت های دينی برای مقامات ايران بسيار حساس است. هر چند با تغيير قوانين مربوط به ديه ميان اقليت ها و مسلمانان گام های ابتدايی برداشته شده، ولی هنوز از مقامات ايران می خواهيم که فضا را بهتر کنند. هر چند در خصوص برخی موارد، مقامات ايرانی با استناد به قانون اساسی، حاضر نيستند وضعيت طرفداران اقليتی که از لحاظ آنها غيررسمی است را تغيير دهند.»